جاناتان مارکوس گزارشگر امور دفاعی – بیبیسی
گزارشها درباره وقوع انفجار یا آتشسوزی در مجتمع نظامی پارچین در جنوب شرقی تهران با ابهاماتی همراه است.
تصاویر ماهوارهای که توسط کارشناسان «موسسه دانش و امنیت بینالملل» بررسی شدهاند، نشان میدهد که برخی ساختمانهای مجتمع آسیب دیدهاند، اما همین تصاویر ابهامات تازهای میآفرینند.
مجتمع پارچین محلی است که ظن آن میرود ایران در آنجا روی روشها یا موادی انفجاری که میتوانند در روند تولید سلاح هستهای به کار روند، آزمایشهایی کرده باشد. آژانس بینالمللی انرژی اتمی از سال ۲۰۰۵ تاکنون به این محل دسترسی نداشته است.
پارچین در بررسی برنامه هستهای ایران اهمیت زیادی دارد و با توجه به آنچه ممکن است آنجا رخ داده یا نداده باشد، میتوان از پیشینه فعالیتهای هستهای ایران گرهگشایی کرد
این مجتمع در بررسی برنامه هستهای ایران اهمیت زیادی دارد، چون با توجه به آنچه ممکن است آنجا رخ داده یا نداده باشد، میتوان از پیشینه فعالیتهای هستهای ایران گرهگشایی کرد. حل مسایل مربوط به برنامه اتمی ایران تا حد زیادی بستگی به این دارد که بفهمیم در گذشته چه فعالیتهایی در این زمینه داشته است.
از نظر مارک فیتزپاتریک، مدیر بخش خلع سلاح و منع گسترش سلاحهای هستهای موسسه بینالمللی مطالعات استراتژیک در لندن، پارچین قطعه مهمی از یک پازل است.
او میگوید: «برای آژانس بینالمللی انرژی اتمی مهم است که به پارچین دسترسی یابد تا بتواند ادعاهای مربوط به انجام آزمایشهای مرتبط با تسلیحات هستهای در آن محل را بررسی کند.»
به عقیده این کارشناس، جدول زمانی فعالیتهای ایران هم اهمیت ویژهای دارد: «بخش اعظم گزارشها درباره ابعاد نظامی احتمالی فعالیتهای هستهای ایران که آژانس در پی بررسی آنهاست، قبل از اواخر سال ۲۰۰۳ ارائه شدند، یعنی پیش از آن که اغلب فعالیتهای ایران در این زمینه به حالت تعلیق درآید، در حالی که گزارش شده است که آزمایشها در پارچین همچنان ادامه یافته است.»
البته ایران انجام هرگونه فعالیت مرتبط با تولید بمب اتمی در پارچین را تکذیب میکند، اما در سالهای اخیر مجموعهای از گزارشهای موسسه دانش و امنیت بینالملل نشان دادهاند که فعالیتهای مشکوکی برای پاکسازی محوطه و مجتمع پارچین انجام شده است.
غرور و سیاست
ادعاهای مطرح شده، بر این مبناست که ایران برنامه گستردهای در پیش گرفته است تا آثار و شواهد مربوط به فعالیتهای احتمالی مرتبط با برنامه هستهای خود را از این محل پاک کند؛ ساختمانهایی تخریب شدهاند، آوار آنها به جای دیگری منتقل و پاکسازی شده و مسیر بخشی از راههای ارتباطی بین ساختمانها هم تغییر کرده یا دیگر اثری از آنها دیده نمیشود.
در تصاویر ماهوارهای که حدود سال ۲۰۱۲ از موقعیت پارچین ثبت شدهاند، تانکرهای آب و ابزار تسطیح اراضی دیده میشوند، اما در تصاویر ماهوارهای همین منطقه که در سال ۲۰۱۳ ثبت شدند، مناطق وسیعی دیده میشود که آسفالت شدهاند.
با توجه به اقداماتی که ظاهرا از زمان درخواست آژانس در سال ۲۰۱۲ برای دسترسی به پارچین، برای پاکسازی محل انجام شده است، بعید است که در شرایط کنونی، آژانس بتواند در آنجا مدرکی برای اثبات ادعاهای مطرح شده در این زمینه پیدا کند
مارک فیتزپاتریک، مدیر بخش خلع سلاح و منع گسترش سلاحهای هستهای موسسه بینالمللی مطالعات استراتژیک در لندن
آقای فیتزپاتریک میگوید: «با توجه به اقداماتی که ظاهرا از زمان درخواست آژانس در سال ۲۰۱۲ برای دسترسی به پارچین، برای پاکسازی محل انجام شده است، بعید است که در شرایط کنونی، آژانس بتواند در آنجا مدرکی برای اثبات ادعاهای مطرح شده در این زمینه پیدا کند.»
او اضافه کرد: «در نتیجه، عجیب است که چرا ایران همچنان قاطعانه اجازه دسترسی به این مکان را نمیدهد، حال آنکه در سال ۲۰۱۲ با انجام این کار به طور آزمایشی موافقت کرده بود.»
به عقیده آقای فیتزپاتریک، دلیل مخالفت ایران با دسترسی آژانس به پارچین، احتمالا به «غرور و سیاست داخلی» ارتباط دارد.
وی میگوید: «تندروها نمیخواهند در این باره هیچ امتیازی بدهند، مگر اینکه ایران امتیاز شایستهای بگیرد.»
گزارشهای اخیر درباره وقوع آتشسوزی یا انفجار در پارچین تنها به ابهامات افزوده است.
تصاویر دریافتی موسسه دانش و امنیت بینالملل، ساختمانهایی را نشان میدهد که تخریب یا کلا پاکسازی شدهاند. در این تصاویر همچنین شواهد و مدارک محکمی دال بر وقوع انفجاری بزرگ دیده میشود.
اما چه اتفاقی افتاده است؟ مارک فیتزپاتریک نظریه خودش را دارد: «بعد از توجه زیادی که به پارچین جلب شد، بعید است که ایران بخواهد همچنان از این محل برای فعالیتهایی نظامی در ارتباط با برنامه هستهای خود استفاده کند، البته اگر تاکنون چنین استفادهای کرده باشد.»
آقای فیتزپاتریک میگوید: «از سوی دیگر، اگر این احتمال را در نظر بگیریم که ایران در آنجا مشغول کار بر تسلیحات هستهای بوده و به همین دلیل، اجازه بازرسی نمیداد، میشود گفت که آن محل، میتواند به هدفی برای حملههای نظامی پیشگیرانه تبدیل شود و به همین دلیل، وقتی گزارشهای مربوط به انفجاری بزرگ در پارچین منتشر شد، بسیاری مشتاق بودند که بدانند چه اتفاقی افتاده است.»
مارک فیتزپاتریک میگوید: «ولی تاکنون هیچ مدرکی به دست نیامده است که نشان دهد انفجار در تاسیساتی رخ داده است که ظن آن میرود در آنها فعالیتهایی در ارتباط با برنامه هستهای ایران انجام شده است.»
http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2014/10/141009_u14_iran_nuclear_parchin_military_complex