۹ مجلس ۹ تصویر

این ۹ عکس مروری است سرفصل‌وار بر ۹ دوره مجلس شورای اسلامی. حسین رسام، تحلیلگر سیاسی نگاهی داشته به تاریخچه ۹ مجلس که در ادامه می‌خوانید.
۱- مجلس اول: خرداد ۱۳۵۹

مجلس اول متکثرترین مجلس نمایندگان بود. در این مجلس فقط ۹۷ نماینده در دور اول رای لازم را آوردند. از تهران فخرالدین حجازی بیشترین رای را آورد، آیت‌الله علی خامنه ای پنجم شد و اکبر هاشمی رفسنجانی چهاردهم. از هفت رییس جمهور ایران پنج نفر عضو این مجلس بوده‌اند. حدود ۶۰ نماینده آن در حوادث سیاسی و بمبگذاری کشته شدند. این مجلس هم‌زمان شد با شروع جنگ ایران و عراق، گروگانگیری در سفارت آمریکا و عزل نخستین رییس‌جمهوری ایران ابوالحسن بنی‌صدر. درباره مجلس اول اینجا بیشتر بخوانید.
Image copyright

شرح عکس: در سال ۱۳۶۲ در میانه نطق پیش از دستور هاشم صباغیان، از اعضای نهضت آزادی، عده‌ای از نمایندگان مجلس به او و علی‌اکبر معین‌فر که در مقام دفاع از او برآمده بود، حمله کردند.
۲- مجلس دوم: خرداد ۱۳۶۳

تا انتخابات مجلس دوم، گروه حاکم موفق شده بود رقبای سیاسی خود را تا حدودی از گردونه حذف کند. اما هم‌زمان اختلافات داخلی بین گروه‌هایی که خود را پیرو خط امام می‌خواندند بروز کرد. راست و چپ جمهوری اسلامی از همین جا شروع شد. بنیانگذار جمهوری اسلامی از حامیان جریان چپ و میرحسین موسوی بود. بیشتر اینجا بخوانید.
Image copyright

شرح عکس: با وجود امتناع آیت‌الله خامنه‌ای، رییس‌جمهوری وقت، میرحسین موسوی در نهایت به عنوان نخست‌وزیر به مجلس معرفی شد و ۱۶۲ رای موافق به دست آورد، ولی ۷۳ نماینده به او رای منفی دادند و ۲۶ نفر ممتنع. آنها معروف شدند به ۹۹ نفر.
۳- مجلس سوم: خرداد ۱۳۶۷

انتخابات دوره سوم زیر سایه موشک‌های اسکاد عراقی برگزار شد. این مجلس با دو رهبر، دو رییس جمهور و دو رییس کار کرد. آیت‌الله خمینی کمی پیش از مرگ، قطعنامه ۵۹۸ برای پایان جنگ را پذیرفت و جایش را به آیت‌الله خامنه‌ای داد. در همین مجلس اختیارات رهبر ایران مطلقه شد. بیشتر اینجا بخوانید.
Image copyright

شرح عکس: آقای هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی و جانشین فرمانده کل قوا در یک کنفرانس خبری می‌گوید، تصمیم به قبول قطعنامه ۵۹۸ «یک تصمیم تاریخی برای جمهوری اسلامی ایران است» که به دنبال پیام آیت‌الله خمینی اتخاذ شده است.
۴- مجلس چهارم: خرداد ۱۳۷۱

با رهبری آیت‌الله خامنه‌ای، شورای نگهبان جان تازه‌ای گرفت و در دوره چهارم تعداد زیادی از نامزدهای جناح چپ را رد صلاحیت کرد. تقریبا تمام چهره‌های شاخص جناح چپ رد صلاحیت شدند و تنها خطی که شعارش «اطاعت از رهبری و حمایت از هاشمی» بود فرصت حضور در انتخابات را پیدا کرد. مجلس چهارم حامی دولت بود. علی‌اکبر ناطق نوری٬ رییس مجلس که روابط نزدیکی با رییس‌جمهور وقت٬ آقای هاشمی رفسنجانی داشت٬ بسیاری از پروژه‌های دولت را افتتاح کرد. بیشتر بخوانید.

شرح عکس:‌ آقای ناطق نوری٬ رییس مجلس در حال افتتاح کاشی‌سازی ساوه (راست) اکبر هاشمی رفسنجانی٬ رییس‌جمهور در حال تقدیم بودجه سال ۱۳۸۲ به رییس مجلس (چپ)
۵- مجلس پنجم: خرداد ۱۳۷۵

انتخابات مجلس پنجم به یک‌باره نشان داد کشور وارد فضای تازه‌ای شده است. ۷۱ درصد مردم پای صندوق‌های رای آمدند٬ رکوردی که هنوز شکسته نشده است. یک‌سال بعد از شروع به کار مجلس پنجم، محمد خاتمی رییس‌جمهور شد و دوره اصلاحات را آغاز کرد، اما اکثریت مجلس همچنان در دست جناح راست بود و در همین دوره دو وزیر دولت آقای خاتمی از کار بر کنار شدند. بیشتر اینجا بخوانید.
Image copyright

شرح عکس: جلسه استیضاح عطاالله مهاجرانی وزیر وقت ارشاد. یک‌سال قبل از این استیضاح، عبدالله نوری، وزیر کشور دولت اصلاحات استیضاح شده بود.
۶- مجلس ششم: خرداد ۱۳۷۹

مجلس ششم جنجالی‌ترین و در عین حال پرکارترین مجلس بعد از انقلاب ایران بود. اصلاح‌طلبان موفق شدند اکثریت مطلق را در این مجلس به‌دست بیاورند. نزدیک به ۶۰ نفر از نمایندگان دادگاهی شدند و برای چهار نفر از آنان احکام قطعی صادر شد. مهدی کروبی، رییس وقت مجلس اعلام کرد که اگر قوه قضاییه حسین لقمانیان را آزاد نکند، او از ریاست مجلس استعفا می‌دهد. در روزهای پایانی عمر این مجلس، شورای نگهبان نزدیک به چهار هزار نفر از نامزدها را رد صلاحیت کرد. نماینده‌ها هم در اعتراض تحصن کردند و وقتی اعتراضشان به جایی نرسید استعفا دادند. بیشتر اینجا بخوانید.
Image copyright

شرح عکس: تحصن اعتراضی نمایندگان مجلس ششم.
۷- مجلس هفتم: خرداد۱۳۸۳

پیروز این دوره مجلس اصولگراها بودند، البته در شرایطی که رقیب جدی هم نداشتند و مشارکت در پایتخت به یک‌سوم دوره قبل رسیده بود. درصد مشارکت در انتخابات این مجلس پایین‌ترین در تاریخ جمهوری اسلامی بود. تنها دستاورد این مجلس شاید حمایت بی چون و چرا از دولت محمود احمدی‌نژاد بود، به‎خصوص در عرصه سیاست خارجی. از مهمترین اقدامات دولت آقای احمدی‌نژاد که با حمایت مجلس هفتم اتفاق افتاد انحلال سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی بود که مغز طراحی اقتصاد کشور به حساب می‌رفت. مجلس هفتم٬ مجلسی یک‌دست و مطلوب رهبر ایران بود. بیشتر اینجا بخوانید.
Image copyright

شرح عکس: از ۲۶ آبان ۱۳۸۳ جلسات مجلس شورای اسلامی در ساختمان جدید مجتمع بهارستان برگزار شد. بحث تغییر مکان جلسات مجلس از سال ۱۳۶۳ آغاز شده بود و آشکار بود که ساختمان مجلس سنای شاهنشاهی امکانات لازم برای کار ۲۹۰ نماینده را ندارد.
۸-مجلس هشتم: خرداد ۱۳۸۷

همان‌طور که انتظار می‌رفت اصولگرایان یک بار دیگر اکثریت کرسی‌های مجلس را به دست آوردند، اگرچه رقابتی تازه در جبهه اصولگرایی بین حامیان دولت احمدی‌نژاد و گروه‌های دیگر شکل گرفته بود. پیش از تشکیل رسمی مجلس هشتم، فراکسیون اصولگرایان تشکیل جلسه داد و آقای لاریجانی گوی رقابت را از غلامعلی حداد عادل ربود. ۱۶ استیضاح در مجلس ششم مطرح شد، ولی تنها ۴ استیضاح به رای گذاشته و ۲ استیضاح به عزل وزیر منجر شد. در حالی‌که اعتراض‌ها به نتیجه انتخابات وضعیت کشور را بحرانی کرده بود٬ در مجلس مطرح شد که دولت به دلیل تغییر نیمی از اعضای کابینه دیگر رسمیت ندارد. بیشتر اینجا بخوانید.
Image copyright ISNA

شرح عکس: روز بعد از تظاهرات ۲۵ بهمن ۱۳۸۹ که در شهر تهران و به دعوت میرحسین موسوی و مهدی کروبی در حمایت از جنبش اعتراضی مردمی در تونس و مصر برگزار شد، ۲۲۳ نماینده مجلس در بیانیه‌ای خواستار اشد مجازات برای رهبران جنبش سبز شده و در تظاهراتی در صحن مجلس، اعدام موسوی و کروبی را خواستار شدند.
۹- مجلس نهم: خرداد ۱۳۹۱

مجلس نهم در میان تمام مجالس بعد از انقلاب رکورد سوال و تذکر به دولتمردان را دارد. نمایندگان این مجلس در یک سال آخر دولت آقای احمدی‌نژاد نزدیک به پنج هزار تذکر به او و دولتش دادند. در حرکتی که بعضی از نماینده‌ها آن را «توهین و گردن‌کشی» تعبیر کردند، به جای رییس‌جمهور، معاون پارلمانی‌ او لایحه بودجه را با تاخیری سه ماهه به مجلس آورد. در دولت حسن روحانی٬ بیش از اختلاف‌های اقتصادی٬ موضوع مذاکرات هسته‌ای و توافق برجام عامل بیشترین تنش بین دولت و گروهی از نمایندگان مجلس بود که عنوان ‹دلواپسان› را برای خود برگزیده بودند. بیشتر اینجا بخوانید.
Image copyright

شرح عکس: گریه تاثر علی اصغر زارعی از تصویب برجام

http://www.bbc.com/persian/iran/2016/02/160222_ir94_nine_photos_nine_majlis

داروی ضد التهاب ‹ممکن است از اسکیزوفرنی پیشگیری و آن را درمان کند›

محققان می‌گویند فعالیت سلول‌های ایمنی مغز مبتلایان به اسکیزوفرنی بیشتر از افراد سالم است و با داروهای ضد التهاب احتمالا می‌توان راهی تازه را در درمان این بیماری باز کرد.

تقریبا صد سال از زمانی که اسکیزوفرنی به صورت علمی توضیح داده و شناخته شد می‌گذرد اما با وجود پیشرفت‌های دانش پزشکی هنوز علت بیماری، راه پیشگیری و درمان موثری برای آن دقیقا روشن نیست و هنوز یکی از دیرپاترین معماهای پزشکی است.

اساس درمان در حال حاضر داروهایی هستند که با تغییر فعالیت عصبی-شیمیایی مغز علائم بیماری را سبک می‌کنند، اما این داروها هیچکدام باعث درمان دائمی نمی‌شوند، در مواردی بی‌تاثیر هستند و عوارض جانبی آنها معمولا چنان آزاردهنده و سنگین است که بیماران از ادامه درمان خودداری می‌کنند.

بیشتر این داروها که در دهه شصت میلادی تولید شدند در اساس تفاوت بنیادی با داروهای فعلی ندارند و فقط در دهه نود میلادی داروهایی با عوارض جانبی کمتر وارد بازار شدند.

اما اکنون محققان به نتایجی رسیده‌اند که قابلیت ایجاد تحولی بزرگ را در درمان این بیماری دارد.

برای این تحقیق ۱۴ نفر از کسانی که احتمال ابتلای آنها به اسکیزوفرنی «بی‌اندازه زیاد» ارزیابی می شد، انتخاب شدند.

آنها برای علائمی مثل پارانویا یا توهم به پزشک مراجعه کرده اما هنوز دچار مرحله سایکوز (روان‌پریشی) نشده بودند. معمولا سرنوشت ۲۰ تا ۳۵ درصد این افراد به تشخیص قطعی اسکیزوفرنی ختم می‌شود.

محققان مغز این چهارده نفر را پت اسکن (PET scan) کردند. ماده‌ای در رگ بیمار تزریق می‌شود و پرتوهایی که این ماده ساطع می‌کند، ردیابی می‌شود.

با تجزیه و تحلیل نقاطی که این ماده در آن تجمع پیدا می‌کند یا نمی‌کند می‌توان فعالیت بافت‌های مختلف را ارزیابی و سلامت یا اختلال را شناسایی کرد.

اسکن مغز این افراد نشان داد که سلول‌های التهابی مغز (مایکروگلیا) در مغز این افراد فعالترند.

این سلول‌ها در واقع رفتگرهای مغر هستند و دائما بافت مغز را از سلول‌های عصبی آسیب دیده، رسوبات مواد و عفونت‌ها پاک می‌کنند.

محققان مغز افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و افراد سالم را هم اسکن کردند و با این نتایج مقایسه کردند.

این مقایسه نشان داد فعالیت التهابی هم در مغز آنها که در خطر ابتلا به اسکیزوفرنی هستند و هم در آنها که مبتلا به این بیماری هستند، بیشتر از افراد سالم است.

از این رو دانشمندان فکر می‌کنند ممکن است به راهی برای تشخیص زودهنگام و حتی پیشگیری از این بیماری نزدیک شده باشند.

کارآزمایی بالینی با استفاده از آنتی بیوتیکی به نام ماینوسایکلین در حال حاضر آغاز شده است. این آنتی بیوتیک خاصیت ضد التهابی هم دارد و محققان می خواهند ببینند آیا با کاهش التهاب سلول‌های عصبی در مغز می‌توانند از این بیماری پیشگیری یا آن را درمان کنند.

اگر این موضوع به یقین تبدیل شود در پیشگیری و درمان دیگر بیماری‌های روانپزشکی هم تحولی ایجاد خواهد شد.

پیتر بلومفیلد نویسنده اصلی این تحقیق می گوید:

«نکته جالب ارتباط شدت التهاب با شدت علائم بود.»

«در جریان تحقیق دو نفر از این چهارده نفر به اسکیزوفرنی و یا بیماری‌های اسکیزوئید مبتلا شدند و اینها کسانی بودند که مایکروگلیای مغزشان بیشترین فعالیت را نشان می‌داد.»

اگر نتایج این تحقیق «مهم» و «نویدبخش» در مطالعات بزرگتر و تکرار شود پزشکان برای اولین بار راهی برای شناسایی افرادی که در معرض ابتلا به اسکیزوفرنی هستند خواهند داشت و می‌توانند درمانهای پیشگیرانه را شروع کنند.

دکتر الیور هاویس رییس گروه روانپزشکی مرکز تحقیات بالینی امپریال کالج لندن این تحقیق را «یک قدم واقعی» در شناخت اسکیزوفرنی می‌داند:

«برای اولین بار ما شواهدی از فعالیت بیش از حد پیش از بروز علائم بیماری داریم.»

«اگر پیش از بروز کامل بیماری، بتوانیم این فعالیت را کاهش دهیم، ممکن است بتوانیم از بیماری پیشگیری کنیم. این موضوع باید به آزمایش گذاشته شود اما این یکی از مهمترین پیامدهای این تحقیق است.»

دکتر هاویس می گوید مایکروگلیاها مثل باغبانی هستند که گاهی در هرس و وجین کردن افراط می‌کنند و برخی شاخ و برگهای سالم و مهم را هم قطع می‌کنند، از این رو باعث می‌شود برخی ارتباطات مهم شبکه عصبی مغز قطع شده و در نتیجه بیماری ایجاد شود.

اما هنوز معلوم نیست چرا سیستم ایمنی مغز در بعضی افراد فعالیت بیش از حد دارد.

بررسی‌های ژنتیکی نشان داده اند ژنها در کنترل دستگاه ایمنی نقش دارند از این رو می‌توان یک زمینه ارثی را در نظر گرفت. علاوه بر این اسکیزوفرنی در کسانی که بستگان نزدیکشان این بیماری را دارند بیشتر دیده می‌شود.

پیش از این نقش عوامل محیطی از جمله آلودگی‌ هوا در ایجاد برخی بیماری‌های مزمن مغز مطرح شده بود.

به جز این نقش استرس‌های شدید در دوران زندگی هم هنوز به عنوان یکی از عوامل مطرح است.

پروفسور استیون لوری رییس گروه روانپزشکی دانشگاه ادینبورو می‌گوید این تحقیق «مهم» نشان می‌دهد امکان پیشگیری و درمان «یکی از بدترین بیماری‌های نوع بشر» امکان پذیر است.
http://www.bbc.com/persian/science/2015/10/151016_me_brain_immune_system_schizophrenia

برای ایران هواپیماهای پهن‌پیکر بوئینگ بهتر است یا ایرباس؟

فرهاد بهرامی

با حادثه رخ داده برای هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ ماهان و جدا شدن یکی از چهار موتورش حین پرواز و فرود اضطراری این هواپیمای پهن‌پیکر، خوشبختانه بزرگ‌ترین فاجعه هوایی ایران رقم نخورد ولی این اتفاق زنگ خطری است برای ناوگان فرسوده هواپیماهای پهن‌پیکر در ایران.

با توجه به رفع تحریم خرید هواپیما برای ایران طبق توافق هسته‌ای، حالا ایران می‌تواند خطوط هوایی خود را اصلاح کند.

اما ایران احتیاج به چه میزان هواپیمای پهن‌پیکر و دورپرواز دارد؟

بنا به اعلام وزارت راه و شهرسازی، ایران تا ۱۰ سال آینده نیاز به حداقل ۴۰۰ هواپیمای نو دارد که از این تعداد بین ۳۰ تا ۴۰ درصد هواپیمای پهن‌پیکر و دورپرواز هستند که عددی بین ۱۲۰ تا ۱۶۰ هواپیما است.

هواپیمای پهن‌پیکر در داخل خود دو راهرو دارد و معمولاً هواپیماهای مسافربری پهن‌پیکر، بدنه‌ای با قطر ۵ تا ۶ متر دارند.

ایران‌ایر اولین ایرلاین ایرانی است که از هواپیماهای دورپرواز و پهن‌پیکر استفاده کرده‌است.

حتی مدل بوئینگ اس‌پی۷۴۷ به سفارش مستقیم ایران‌ایر به بوئینگ طراحی و ساخته شد. این مدل کمی از بوینگ ۷۴۷–۱۰۰ کوتاه‌تر است و برد پروازی بیشتری دارد. هدف از خرید این هواپیما در آن مقطع، استفاده در خط پروازی تهران – نیویورک بود. در آن برهه زمانی، این خط پروازی، طولانی‌ترین خط پروازی جهان به شمار می‌رفت.

ایران‌ایر هم‌اکنون یک هواپیمای مدل اس‌پی۷۴۷ و سه هواپیمای ۷۴۷ سری ۲۰۰ دارد. سه هواپیمای اس‌پی۷۴۷ ایران‌ایر هم از دور خارج شده‌اند و دیگر قابل استفاده نیستند و معمولاً از آن‌ها به عنوان تأمین‌کننده قطعات برای چهار هواپیمای باقی‌مانده استفاده می‌شود. تمامی ۷۴۷های ایران‌ایر پیش از انقلاب خریداری شده‌اند.

بر پایه توافق اولیه هسته‌ای البته شرکت بوئینگ حاضر شد تعمیر و ایمن‌سازی هواپیماهای خریداری شده پیش از انقلاب را انجام دهد.

از طرفی بوئینگ در نخستین قراردادش با ایران از سال ۱۹۷۹، به شرکت ایران‌ایر راهنما، نقشه، راهنماهای ناوبری و داده‌های پروازی فروخت.

به همین دلیل فرهاد پرورش، مدیرعامل ایران‌ایر به رویترز گفته‌است ایران ترجیح می‌دهد به تأمین‌کنندگانی اولویت دهد که در زمان تسهیل تحریم‌ها در سال ۲۰۱۴، با ایران همکاری کرده‌اند.

شاید این دلیلی است که ایران‌ایر بوئینگ را به رقیبش ایرباس برتری دهد اما بر خلاف ۷۴۷های باقی هواپیماهای پهن‌پیکر ایران همه ایرباس هستند و شاید این عامل سکه شانس ایرباس برای معامله با ایران باشد.

ایران‌ایر یکی از اولین شرکت‌هایی در جهان بود که اقدام به خرید ایرباس ۳۰۰ کرد. پس از انقلاب هم ایرباس چندین بار حاضر به فروش مستقیم به ایران شد.

ایران‌ایر هم اکنون ۱۶ ایرباس ۳۰۰ و ۳۱۰ دارد که مدرن‌ترین آن‌ها چهار ایرباس اِی۳۰۰-۶۰۰آر و دو ایرباس اِی۳۱۰-۳۰۰ است. تمامی پروازهای این شرکت به اروپا با این شش مدل انجام می‌شود که معمولاً از این شش فروند دو عدد بیشتر مواقع در تعمیر هستند و این عامل سبب تاخیرهای فراوان یا لغو برخی مسیرهای پروازی ایران ایر شده‌است.

ایرباس اِی۳۰۰ در تیپ‌های مختلف از سال ۱۹۷۲ تا سال ۲۰۰۷ تولید شد. این هواپیما دارای برد ۷۷۰۰ کیلومتر است و در دو کلاس پروازی ۲۶۰ نفر ظرفیت دارد. مدل اِی۳۰۰-۶۰۰ پیشرفته‌ترین تیپ این مدل است و مدل اِی۳۰۰ کوچک شده این هواپیما است.

در سوی مقابل ماهان رقیب ایران ایر، وضعیت بسیار بهتری دارد این شرکت در چند سال اخیر با دور زدن تحریم‌ها توانسته‌است هواپیماهای بسیار مدرن ایرباس اِی۳۴۰–۶۰۰ را به تعداد هفت فروند خریداری کند. یکی از ایرباس‌های خریداری شده توسط ماهان، ایرباس سابق صدراعظم آلمان، آنگلا مرکل است.

ایرباس اِی۳۴۰–۶۰۰ یکی از چندین تایپ مدل ۳۴۰ است. این مدل هواپیمای مسافربری پهن‌پیکر و چهار موتوره کاربرد اصلی‌اش در جابجایی تعداد زیادی مسافر در مسافت‌های طولانی است؛ و در ۳ مدل ۳۰۰، ۵۰۰ و ۶۰۰ ساخته شده‌است.

مدل ۳۰۰ برای مسیرهای بیش از ۱۳هزار و ۷۰۰ کیلومتر طراحی شده‌است و در این طول پروازی می‌تواند ۳۰۰ مسافر را حمل کند. مدل ۵۰۰ که دوربردترین مدل است و قادر به جابجایی بیش از ۳۱۳ مسافر در طول ۱۶۶۶۸ کیلومتر است. هواپیمایی سنگاپور از این مدل برای مسیر سنگاپور لس‌آنجلس استفاده می‌کند که بیش از ۱۹ ساعت طول می‌کشد. مدل ۶۰۰ که کشیده‌ترین مدل ۳۴۰ است قابلیت حمل ۳۶۰ مسافر در ۳ کلاس یا ۴۱۹ مسافر در ۲ کلاس را برای مسیرهای بیش از ۱۴۰۰۰ کیلومتر دارد.

این هواپیما به دلیل استفاده از چ‌ها موتور مدل پر مصرفی است و هم اکنون بسیاری از خطوط پروازی جهان به جای این مدل از مدل دو موتوره ایرباس اِی۳۳۰ استفاده می‌کنند.

ماهان در مجموع دارای ۴۰ هواپیمای دور برد به ترتیب، ۱۶ فروند ایرباس ای۳۰۰، ۱۱ فروند ایرباس ای۳۱۰ چهار فروند ایرباس اِی۳۴۰–۳۰۰، هفت فروند ایرباس اِی۳۴۰–۶۰۰ و دو فروند بوئینگ ۷۴۷–۳۰۰ است.

هواپیمایی آسمان به عنوان سومین ایرلاین بزرگ ایرانی هم تنها دارای یک هواپیمای ایرباس اِی۳۴۰–۳۰۰ است.

اما کدام یک از این هواپیماها باید جایگزین شوند؟

بر اساس عمر پروازی تمامی هواپیماهای ۷۴۷ ایران ایر و ماهان فرسوده محسوب می‌شوند و با اینکه ایمنی این هواپیماها بسیار بالاست و توان تعمیراتی مخصوصاً در ایران ایر قوی است ولی سال هاست عمر این مدل هواپیماها در ایران پایان یافته‌است.

دربارهٔ نیم بیشتری از ایرباس‌های ایران ایر هم می‌توان چنین قضاوتی کرد. البته ایرباس‌های ماهان به دلیل سال کارکرد کمتر وضعیت بسیار بهتری نسبت به ایران ایر دارند ولی این شرکت هم احتیاج به نوسازی و خریدهای جدید دارد.

اگر در زمینه ساخت هواپیماهایی با ظرفیت کمتر از ۲۰۰ نفر رقبای بسیاری مانند بمباردیر کانادا و امبرائر برزیل برای بوئینگ و ایرباس وجود دارد در زمینه هواپیماهای پهن‌پیکر مسافربری این دو شرکت همچنان انحصار بازار را در دست دارند ولی در میان مدل‌های جدید این دو شرکت کدام یک بهترین گزینه برای خرید است؟

فرهاد پرورش مدیر عامل ایران ایر در این باره گفته‌است جت‌های پهن‌پیکر نظیر ای۳۳۰ و ای۳۵۰، ۷۷۷ و ۷۸۷ و «شاید» ۷۴۷–۸ می‌تواند برای شرکت ایران ایر مناسب باشد.

در میان مدل‌هایی که فرهاد پروش از آن نام برده بوئینگ ۷۸۷ و ایرباس اِی۳۵۰ جدیدترین مدل‌ها هستند.

این دو مدل هم کلاس هستند و رقیب اصلی یکدیگر به شمار می‌روند. اما کدام یک بهترند و برای ایران مناسب‌تر است؟

بوئینگ ۷۸۷ دریم‌لاینر هم‌اکنون پیشرفته‌ترین هواپیمای ساخته شده بوئینگ است. این جت مسافربری دوموتوره ظرفیت ۲۴۰ نفر در سری ۸، ۲۹۰ نفر در سری ۹ و ۳۳۰ نفر در سری ۱۰ در دو کلاس پروازی را دارد. این هواپیما نسبت به دیگر هواپیمای مسافربریِ بوئینگ از لحاظ مصرف سوخت دارای بازده بالاتری است و اولین بوئینگی است که مواد کامپوزیت در بیشتر بدنهٔ آن به‌کار رفته‌است. این بوئینگ داری قدرت مانور بی‌نظیری در جت‌های مسافر بری است و در یک پرواز نمایشی درست بعد از بلند شدن با حالت کاملاً عمود بر زمین به سمت آسمان صعود کرد.

قیمت این مدل به ترتیب ۲۲۴، ۲۶۴ و ۳۰۶ میلیون دلار در سری ۸، ۹ و ۱۰ است.

ایرباس اِی۳۵۰ رقیب بوئینگ ۷۸۷ یک هواپیمای مسافربری پهن‌پیکر و دوموتوره است که مانند ۷۸۷ در ساختش از مواد کامپوزیت استفاده شده این عامل سبب کاهش مصرف سوخت و قابلیت بالای هواپیما در مانور شده‌است.

شرکت ایرباس مدعی است که مصرف سوخت این هواپیما و هزینه‌های عملیاتی آن به مراتب کمتر از بوئینگ ۷۸۷ است.

شرکت هواپیمایی قطر یکی از اولین خریداران این هواپیما است.

این مدل در سه سری ۸۰۰، ۹۰۰ و ۱۰۰۰ به ترتیب در دو کلاس پروازی ۲۷۶، ۳۱۵ و ۳۸۷ مسافر را می‌تواند جابجا کند و به ترتیب ۲۶۹، ۳۰۴ و ۳۵۱ میلیون دلار قیمت دارد.

حداکثر سرعت ایرباس ۳۵۰ حدود ۸۹ صدم ماخ و حداکثر سرعت بوئینگ ۷۸۷ حدود ۹ دهم ماخ است از نظر برد پروازی هم ایرباس ۳۵۰ حدود ۱۴ هزار ۳۵۰ کیلومتر برد و بوئینگ ۷۸۷ حدود ۱۴ هزار ۱۰۰ کیلومتر برد دارد. بر اساس این شواهد فنی ایرباس برد بیشتر و مسافر بیشتری حمل می‌کند ولی بوئینگ سرعت و قدرت مانور بیشتری دارد. البته به نسبت ایرباس ۳۵۰ از بوئینگ ۷۸۷ گران‌تر است.

دو مدل ایرباس اِی۳۴۰ و اِی۳۳۰ در برابر بوئینگ ۷۷۷ قرار دارند؛ که با توجه به گزارش‌های فنی و مقایسه‌های مختلف بوئینگ ۷۷۷ دارای مصرف سوخت کمتر و هزینه تعمیرات کمتری در مقابل ایرباس بوده‌است بیشتر خطوط پروازی جهان هم برای دوربردترین هواپیماهای خود از بوئینگ ۷۷۷ استفاده می‌کنند. بوئینگ ۷۷۷ برد پروازی تا ۱۷ هزار کیلومتر دارد.

قطر موتور یک هواپیمای ۷۷۷ به اندازه قطر یک هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ است. موتور این هواپیما هم از قوی‌ترین موتورهای هواپیماهای مسافربری در جهان محسوب می‌شود. این هواپیما در دو کلاس پروازی ظرفیت ۴۵۰ مسافر را دارد و قیمت آن حدود ۳۲۰ میلیون دلار است.

در مقابل ایرباس اِی۳۳۰ قادر به حمل ۳۳۰ مسافر در دو کلاس پروازی است و قیمت ۲۵۰ میلیون دلار دارد این مدل از نظر برد پروازی ۱۱ هزار کیلومتر برد دارد.

مدل ایرباس اِی۳۴۰–۶۰۰ با توانایی حمل ۴۱۰ نفر مسافر در دو کلاس پروازی و برد۱۴ هزار و ۶۰۰ کیلومتر ۲۷۰ میلیون دلار قیمت دارد.

در میان سنگین‌وزن‌های هواپیماهای پهن‌پیکر هم دو هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ سری ۸۰۰ با قیمت ۳۵۷ میلیون دلار و ظرفیت ۶۰۰ نفر در مقابل ایرباس اِی۳۸۰ بزرگ‌ترین هواپیمای مسافربری جهان با قیمت ۴۲۸ میلیون دلار و ظرفیت ۸۰۰ نفر قرار می‌گیرد ایرباس اِی۳۸۰ به دو دلیل مزیت کمتری برای خطوط هوایی ایران نسبت به بوئینگ ۷۴۷ دارد اول آنکه تنها دو فرودگاه می‌توانند میزبان چنین هواپیمایی در ایران باشند و دوم آنکه هزینه تعمیر و نگهداری این هواپیما بسیار بالاست.

در مجموع با توجه به موارد گفته شده اگر قیمت را در کنار عواملی مانند برد، تعداد صندلی و آشنایی خطوط هوایی ایران با ایرباس قرار دهیم بهترین گزینه برای خرید در کلاس هواپیماهای پهن‌پیکر در ایران ایرباس اِی۳۳۰ است، ولی اگر مسئله مدرن بودن و استفاده از آخرین فناوری‌ها را هم به عوامل قبلی اضافه کنیم بوئینگ ۷۸۷ گزینه مناسبی است. البته برای استفاده‌های خاص مانند برد عملیاتی بالا و تعداد مسافر زیاد به‌ویژه برای سفرهای حج دو گزینه بوئینگ ۷۷۷ و ۷۴۷ سری ۸۰۰ برای خطوط هوایی ایران منطقی به‌نظر می‌رسند.

http://www.radiofarda.com/content/f12-iran-to-purchase-boeing-or-airbus/27310140.html

هفتادمین سالگرد انفجار ناگازاکی؛ چرا ‹فت‌من› خمره‌ای شکل بود

حمید علوی روزنامه‌نگار

روز نهم اوت سال ۱۹۴۵، سه روز پس از انفجار نخستین بمب اتمی در هیروشیما، بمب اتمی دیگری در شهر ناگازاکی ژاپن منفجر شد.

این بمب به «فت‌من» (مرد چاق) معروف بود.

نام این بمب از یکی از شخصیت‌های رمان «شاهین مالت» نوشته دشیل همت، نویسنده آمریکایی داستان‌های پلیسی گرفته شد. رابرت سربر، یکی از شاگردان رابرت اوپنهایمر، پدر بمب اتمی، این نام را برای آن انتخاب کرد.

فت‌من در مقایسه با بمبی که در هیروشیما منفجر شد، گردتر، قطورتر و ویرانگرتر بود.

این بمب، خمره ای یا تخم مرغی شکل بود و ۳ متر و ۳۰ سانتیمتر طول داشت. قطر آن یک و نیم متر و وزن آن نزدیک به ۵۰۰۰ کیلوگرم بود و نزدیک به ۶ کیلوگرم پلوتونیوم در آن به کار رفته بود.
فت‌من چگونه کار کرد؟

دو بادکنک را در نظر بگیرید که یکی را آنقدر باد کنند تا بترکد و دیگری را به طور یکسان از همه جهت در دست بفشارند تا هر چه بیشتر متراکم شود و در اثر این فشردگی بترکد. در مورد دوم برای اینکه بیشترین صدا تولید شود، باید بادکنک را چنان فشرد که از حالت کروی خارج نشود. فت‌من بر اساس روش دوم عمل کرد.

به عبارتی، تراکم و فشار باید آنقدر در بمب ایجاد می‌شد که دچار شکافت هسته‌ای و انفجار مهیب شود.

برخلاف بمب اتمی هیروشیما که استوانه‌ای شکل بود، فت‌من تقریبا کروی بود.

به نوشته وبگاه دانشگاه استنفورد، علت کروی بودن این بمب، «تقارن در انفجار» بود زیرا این تقارن کروی باعث می‌شد که نیروی انفجار چاشنی‌ها در همه جهات به سمت مرکز بمب که مواد هسته‌ای در آن قرار داشت به طور یکسان حفظ شود.

برای اینکه صورت ساده‌ای از عملکرد این بمب به دست دهیم، مثال بازی هفت سنگ را در نظر بگیرید. توپی را که به سمت سنگ‌ها رها می‌کنیم در اثر برخورد به سنگ‌ها آنها را به اطراف پخش می‌کند. هر چه شدت توپ بیشتر باشد، سنگ‌ها بیشتر به اطراف پخش می‌شوند.

این توپ را نوترون تصور کنید که یکی از ذره‌های درون هسته اتم است. سنگ‌ها را هم هسته پلوتونیوم تصور کنید.

با برخورد نوترون (توپ) به هسته اتم پلوتونیوم (سنگ‌ها)، دچار واپاشی یا شکافت هسته‌ای می‌شود و بنابراین انرژی بسیار زیادی آزاد می‌شود.

ساختمان بمب باید طوری طراحی می‌شد که به تعداد مناسب نوترون تولید کند تا به طور مناسبی بتواند با هسته اتم واکنش هسته‌ای انجام دهند.

طرح کلی در این بمب اتمی این بود که به روشی نوترون (توپ)، هسته اتم‌های پلوتونیوم را بشکافد. چون سازندگان می‌خواستند شدت برخورد هر چه بیشتر شود، فت‌من را کروی ساختند تا فشار برخورد درون بمب بیشتر و یکنواخت باشد.

به اعتقاد سازندگان بمب، کروی بودن آن موجب می‌شد «عدم تقارن و مشکلات ناپایداری طی انفجار به حداقل برسد». آنها نگران بودند که بمب وقتی منفجر شود که هنوز شکافت هسته‌ای کامل رخ نداده است.

به نوشته وبگاه دانشگاه استنفورد، فت‌من متشکل از چند کره متحدالمرکز بود. کره‌هایی که تو در تو قرار می‌گرفتند.

بیرونی‌ترین پوسته کره از قطعاتی ساخته شده بود که عدسی شکل بودند و به آنها «سیستم انفجاری عدسی» گفته می‌شد. نوع شکل این قطعات باعث می‌شد که موجی که در اثر انفجار چاشنی‌ها در پوسته ایجاد می‌شد، به سمت داخل همگرا شود. این سیستم شدت فشار به داخل را زیادتر می‌کرد.

این موج را موج ضربه‌ای نامیدند.

طبق قوانین فیزیک، در پی موج‌های ضربه‌ای، افت فشار ایجاد می‌شود. این افت فشار در بمب مطلوب نیست و برای مهار آن، از یک کره دیگر (کره جذب کننده) استفاده می‌شود تا جلوی افت فشار را بگیرد و فشار را بالا برد.

کره مرکزی متشکل از پلوتونیوم و بریلیوم بود که درون آن کره دیگری بود که به آن «خرج نوترنی» می‌گفتند.

کره مرکزی را یک کره دیگر از اورانیوم احاطه کرده بود که بین پوسته مهارکننده افت فشار و کره مرکزی قرار داشت. نقش آن، این بود که کره پولوتونیوم را چنان حفظ کند که شکافت هسته‌ای درون آن رخ دهد، چون ممکن بود که شکافت هسته‌ای به درستی اتفاق نیافتد.

شکافت هسته‌ای که درون کره مرکزی رخ می‌داد، باعث می‌شد که خود کره دمای بالایی بیابد. اگر کره منبسط می‌شد، نوترون‌ها نمی‌توانستند هسته اتم پولوتونیوم را متلاشی کنند تا در اثر این واپاشی، نوترن‌های بیشتری آزاد شوند و زنجیروار نوترن‌های آزاد شده، اتم‌های بیشتری را بشکافند تا در نهایت بمب به مرحله انفجار مطلوب سازندگان برسد.

در مثال بادکنک، اگر فشار به آن از همه جهات یکسان نباشد، ممکن است در یک طرف فشار بیشتر شود و بادکنک به طور ناقص بترکد.

بنابراین نصب کره اورانیوم دور کره پولوتونیوم موجب می‌شد که نوترون‌ها فرصت بیابند هسته اتم را بشکافند.

کره اورانیوم همچنین نوترون‌هایی که در کره پلوتونیوم آزاد شده بودند و به جای حرکت به سمت «خرج نوترونی» به سمت بیرون فرار می‌کردند، را به مرکز برمی‌گرداند.

به این ترتیب در آخرین و کوچکترین کره، به اسم خرج نوترونی، به اندازه مناسب نوترون با هسته اتم پولوتونیوم وارد واکنش می شد و انفجار هسته‌ای رخ می‌داد.

http://www.bbc.com/persian/world/2015/08/150809_l10_nakazaki_fatman

اندازه پستان‌ها، تکامل انواع و انتخاب مردان

همایون خیری زیست‌شناس و روزنامه‌نگار علمی در استرالیا

از سه ماه پیش و پس از در دسترس قرار گرفتن اینترنتی یک مقاله علمی که محققان دانشگاه نیوساوث ولز در استرالیا منتشر کردند، بحث‌های داغی درباره آن در میان دانشگاهیان و در رسانه‌های این کشور درگرفته است.

این تحقیق که با استفاده از گرافیک کامپیوتری انجام شده در مورد اندازه پستان‌های زنان است؛ از بحث‌های بهداشت و سلامتی گرفته تا جراحی‌های زیبایی برای بزرگ‌تر نشان دادن پستان‌ها، و بالاخره ترجیح مردان.

مقاله بارنابی دیکسون، ملانی دانکن و آلن دیکسون در نشریه بایگانی رفتارهای جنسی منتشر شده و یکی از سوال‌های آن‌ها این بوده که اگر همه بحث‌ها درباره اندازه پستان را کنار بگذاریم و بگوییم اندازه بزرگ‌تر یعنی جذابیت بیشتر آنوقت نسبت جذابیت با سلامتی چگونه خواهد بود؟

انجام چنین تحقیقی می‌توانست حساسیت‌های اجتماعی فراوانی به بار بیاورد و به نگاه ابزاری به زنان نیز متهم شود. در واقع این امکان وجود داشت که مردم و رسانه‌ها، هر دو، با طرح موضوع مخالفت کنند. اما چنین اتفاقی رخ نداد، در عوض یافته‌های منتشر شده به بحث‌هایی در زمینه اقتصاد نیز کشیده شد.

پیش‌زمینه این تحقیق، مقاله‌ای بود که دو سال قبل‌تر به قلم دو محقق بریتانیایی در نشریه Plos ONE منتشر شده بود.

این تحقیق با استفاده از تصاویر کامپیوتر انجام شد و نشان داد که پستان‌های بزرگ‌تر برای مردان گرسنه بیشتر از مردان سیر جذابیت دارد چون احتمالا نشانگر این است که که زن به منابع غذایی بیشتری دسترسی و ذخیره چربی بیشتری داشته است.

چنین الگویی در میان گونه‌های جانوری نیز وجود دارد و نشانه‌های ظاهری و کارآیی اندام‌ها مهمترین نشانه‌ها برای انتخاب جفت بشمار می‌روند.

در تحقیق بریتانیایی‌ها از این اصل زیستی استفاده شده بود که در مقایسه با گونه‌های دیگر جانداران که پستان‌های جنس ماده تنها در زمان شیردهی به نوزادان رشد می‌کنند در انسان‌ها ظاهر پستان‌ها پس از دوران بلوغ شکل می‌گیرند و تا حدود قابل توجهی در تمام عمر حفظ می‌شوند.

بخشی از این شکل پذیری دائمی در انسان ناشی از انباشت چربی در پستان‌هاست که در گونه‌های دیگر رخ نمی‌دهد. در حقیقت وجود چربی بیشتر در ناحیه پستان به برتری تکاملی دارنده اندام بزرگ‌تر نسبت به دیگران می‌انجامد.

پیش از این هم برخی تحقیقات به این نتیجه رسیده بودند که صرفنظر از ویژگی‌های ژنتیکی و اقلیمی که بر شکل اندام زنان و مردان در یک محیط مشخص تاثیر می‌گذارند افزایش اندازه پستان‌ها در زنان در اثر افزایش سلول‌های چربی در این اندام به ناظر بیرونی نشان می‌دهد که دسترسی به مواد غذایی و در نتیجه کالری کافی برای چنین زنی به راحتی امکان‌پذیر بوده و چنین زنی قادر است فرزندان سالمی به وجود بیاورد.

مقاله محققان بریتانیایی می‌گوید نقطه مقابل این تلقی متعلق به مردانی‌ است که از نظر اقتصادی در وضعیت بهتری هستند. دسترسی این مردان به درآمد بیشتر و متعاقب آن منابع غذایی کافی نگاه آن‌ها به ظاهر زنان را تغییر می‌دهد. در این گروه از مردان، زنانی با پستان‌های کوچک به عنوان زنان جذاب شناخته می‌شوند.

پیش از این، تحقیقات متعدد دیگر نشان داده بودند که مردان در جوامع پساصنعتی بر اساس ترغیب رسانه‌ای به تفاوت‌های اندام زنان توجه می‌کنند.

اما گروهی از کارشناسان می‌گویند علیرغم ارزش‌های زیباشناختی که از طریق رسانه‌ها تبلیغ می‌شود مبنای انتخاب جفت در جوامع انسانی همچنان برگرفته از تکامل گونه‌هاست و اندازه پستان‌ها از نظر زیستی نشانه قابلیت زادآوری در زنان است.

علاوه بر این در بین محققان بر سر اینکه آیا اندازه پستان‌ها باعث می‌شود فرد برای ازدواج شانس بیشتری داشته باشد اختلاف نظر هست، برخی معتقدند علیرغم این که بزرگ بودن پستان‌ها ممکن است باعث جذابیت بیشتری شود اما برای ازدواج تمایز ایجاد نمی‌کند و اگر چه اندازه پستان نشانه تغذیه بهتر و سلامت بیشتر است، اما تعیین کننده همسر بهتر نیست.

اما برخی دیگر نیز معتقدند که جذابیت در اندازه پستان‌ها یعنی تغذیه بهتر، همسر مناسب‌تر و در نتیجه بقای بیشتر نوزادان.

http://www.bbc.com/persian/science/2015/08/150807_female_breast_size

بازخوانی ۹۶ ماه نبرد زمینی ایران و عراق

مراد ویسی
روزنامه نگار در رادیو فردا
۳۱ شهریور امسال، سی و پنجمین سالگرد شروع جنگ ایران و عراق است. گزارش حاضر، به مرور وقایع اصلی ۹۶ ماه نبرد زمینی ایران و عراق، در هفت مقطع مشخص از این جنگ می‌پردازد.
جنگ ایران و عراق، رسما از ۳۱ شهریور۱۳۵۹ آغاز شد، اما درگیری‌های مرزی دو کشور از آغازهمان سال شروع شده بود.
این درگیری‌ها در بهار و تابستان سال ۱۳۵۹ به اوج خود رسید. عمده درگیری‌ها در مناطق مرزی استان‌های کرمانشاه و ایلام و خوزستان متمرکز بود.
آغازحمله عراق و حد نهایی پیشروی آن (شهریور ۵۹ تا آبان ۶۰)
در آغاز جنگ، یک حمله ارتش عراق از جاده بصره به سمت خرمشهر با هدف اشغال خرمشهر و آبادان صورت گرفت و حمله دوم با هدف اشغال اهواز با استفاده از دو لشکر نهم زرهی و پنجم مکانیزه صورت گرفت. در غرب ایران هم پیشروی اصلی یگان های پیاده و زرهی عراق به سمت ارتفاعات بازی دراز در منطقه سرپل ذهاب بود که دو لشکر هشت پیاده و ششم زرهی عراق از سمت گیلان غرب و دشت ذهاب وارد خاک ایران شدند
حمله هوایی عراق به فرودگاه‌های اصلی ایران در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ همزمان با شروع پیشروی زمینی ۱۲ لشکر عراق به سوی شهرهای جنوبی و غربی ایران انجام شد. اشغال خرمشهر، یکی از بنادر اصلی ایران در اروندرود توسط ارتش عراق و محاصره آبادان، دیگر بندر مهم ایران در اروندرود، در همین دوره از جنگ روی داد.
مهم‌ترین ویژگی نظامی این دوره دو حمله گسترده ارتش عراق در خوزستان است. یک حمله از جاده بصره به سمت خرمشهر با هدف اشغال خرمشهر و آبادان صورت گرفت؛ یعنی دو بندر اصلی ایران در دهانه اروند رود. خرمشهر بعد از سی و چند روز مقاومت اشغال شد و آبادان هم که حالت شبه جزیره دارد، به محاصره ارتش عراق در آمد.
حمله دوم با هدف اشغال اهواز با استفاده از دو لشکر نهم زرهی و پنجم مکانیزه صورت گرفت. لشکر پنجم از محور طلائیه و پادگان حمید تا ۱۵ کیلومتری اهواز پیشروی کرد. لشکر ۹ زرهی عراق هم ماموریت داشت تا از محور چزابه، بستان، سوسنگرد و حمیدیه عبور کند و در اهواز به لشکر پنجم ملحق شود. این دو لشکر با وجود آنکه یگان عمده ای از نیروهای ایرانی در برابر آنها نبود پس از رسیدن به دروازه های اهواز متوقف شدند.
در غرب ایران هم پیشروی اصلی یگان های پیاده و زرهی عراق به سمت ارتفاعات بازی دراز در منطقه سرپل ذهاب بود که دو لشکر هشت پیاده و ششم زرهی عراق از سمت گیلان غرب و دشت ذهاب وارد خاک ایران شدند و این دو لشکر در ارتفاعات استراتژیک بازی دراز به هم رسیدند. حد پیشروی ارتش عراق در غرب کشور در کل جریان جنگ در همین منطقه متوقف شد و منطقه اصلی درگیری بین نیروهای دو کشور، در جبهه جنوب یعنی جبهه اهواز، شلمچه، منطقه فکه و طلائیه و به سمت منطقه دهلران تا نزدیک ایلام بود.
در این دوره زمانی و هنگامی که نیروی زمینی ایران در موقعیت ضعیفی قرار داشت، نیروی هوایی ایران و هوانیروز در توقف پیشروی یگان های زمینی عراق نقش عمده ای داشتند. نیروی دریایی ایران نیز موفق شد یگان های دریایی عراق را به بندر ام القصر ودهانه خور عبد الله عقب براند.
توقف پیشروی عراق و تلاش های ناکام ایران (آبان ۵۹ تا مهر ۶۰)
پس لز پایان موج اول حملات عراق، نیروی زمینی ایران که برخی واحدهایش تازه به منطقه جنوب رسیده و از قطار پیاده شده و مستقر شده بودند، در سه عملیات متوالی تلاش کرد تا ارتش عراق را عقب براند ولی این سه عملیات تغییر جدی در آرایش دفاعی عراق ایجاد نکردند
ازآبان ۱۳۵۹ و پس از پایان موج اول حملات و پیشروی ارتش عراق، نیروی زمینی ارتش ایران در کنار ستاد جنگ های نامنظم و نیز نیروهای پراکنده مردمی و معدود نیروهای سپاه پاسداران، ضمن متوقف کردن پیشروی ارتش عراق تلاش کرد تا برخی اراضی اشغالی در شمال خوزستان را آزاد نماید.
نیروی زمینی ایران که برخی واحدهایش تازه به منطقه جنوب رسیده و از قطار پیاده شده و مستقر شده بودند، در سه عملیات متوالی تلاش کرد تا ارتش عراق را عقب براند ولی این سه عملیات تغییر جدی در آرایش دفاعی عراق ایجاد نکردند.
فرماندهان وقت نیروی زمینی ایران معتقدند این حملات اگر چه در آزاد سازی اراضی اشغالی ناکام بوده ولی باعث توقف موضع تهاجمی ارتش عراق و آرایش دفاعی گرفتن آن شده و جلوی پیشروی بیشتر ارتش عراق را گرفته است.
چهار حمله موفق ایران و آزاد سازی خرمشهر (مهر ۶۰ تا خرداد ۶۱)
در شهریور و مهر ۱۳۶۰، پس از انتخاب محسن رضایی به فرماندهی کل سپاه و سرهنگ صیاد شیرازی به فرماندهی نیروی زمینی ارتش، دوره جدیدی از همکاری ارتش و سپاه آغاز شد که نتیجه آن سه حمله بزرگ و موفق بود.
پیش از این سه حمله، در مهر ۱۳۶۰ و با طراحی هایی که از پیش صورت گرفته بود نیروی زمینی ایران با کمک برخی نیروهای سپاه موفق شده بود در عملیات ثامن الائمه، محاصره آبادان را بشکند و ارتش عراق را که در ابتدای جنگ با عبور از رودخانه کارون به ساحل شرقی آن در شمال آبادان رسیده بود به ساحل غربی این رودخانه عقب براند.
بزرگترین حمله موفق ایران، عملیات بیت‌المقدس در اردیبهشت ۱۳۶۱ بود که در جریان آن، نیروهای ایران خرمشهر را در نبردی ۲۳ روزه آزاد کردند. نیروهای ایرانی در جریان این عملیات، به جای حمله مستقیم به یگان های عراقی، در یک ابتکار نظامی شبانه در منطقه ای دور افتاده در شمال خرمشهر شبانه از رودخانه کارون گذشتند و با رسیدن به جاده اهواز -خرمشهر، به سوی مرز بین المللی عراق پیشروی کردند
پس از آن نیز نیروهای ایرانی با طراحی و اجرای سه حمله بزرگ به سوی بازپس‌گیری خرمشهرحرکت کردند. این سه حمله بر اساس طرح‌ریزی مشترک نیروی زمینی ارتش وسپاه پاسداران و ایجاد گردان های ادغامی از نیروهای آنها صورت گرفت.
اولین حمله بعد از شکست حصر آبادان، عملیات طریق‌القدس در آذر ماه ۱۳۶۰ بود که در نتیجه آن، نیروهای ایرانی موفق شدند ضمن آزاد سازی شهر بستان، ارتباط بین یگان های عراقی در شمال و جنوب خوزستان را قطع کنند. این نیروها با عملیات طریق القدس، در واقع توانستند اولین گام را برای ایجاد شکاف بین یگان های منسجم و خطوط ارتباطی یکپارچه عراق در درون مناطق اشغالی ایران با موفقیت بردارند.
حمله موفق بعدی، عملیات فتح‌المبین در فروردین ۱۳۶۱بود که به آزادسازی اراضی اطراف رود کرخه و منطقه عمومی اندیمشک در ۲۹۰ کیلومتری شمال خرمشهر منجر شد. علت انتخاب منطقه عمومی اندیمشک و غرب کرخه برای عملیات فتح المبین، تلاش برای انهدام حضور جدی یگان های عراقی در شمال خوزستان و نیز دور ساختن شهرهای دزفول و اندیمشک از خطوط استقراری عراقی هابود.
و سرانجام بزرگترین حمله موفق ایران، عملیات بیت‌المقدس در اردیبهشت ۱۳۶۱ بود که در جریان آن، نیروهای ایران خرمشهر را در نبردی ۲۳ روزه آزاد کردند. نیروهای ایرانی در جریان این عملیات، به جای حمله مستقیم به یگان های عراقی، در یک ابتکار نظامی شبانه در منطقه ای دور افتاده در شمال خرمشهر شبانه از رودخانه کارون گذشتند و با رسیدن به جاده اهواز -خرمشهر، به سوی مرز بین المللی عراق پیشروی کردند. در پایان این عملیات، بخش عمده اراضی اشغال شده از سوی عراق آزاد شده و ایران در موقعیت نظامی، سیاسی و روانی برتری قرار گرفته بود.
چهار عملیات ناموفق ایران در خاک عراق (تیر ۶۱ تا اسفند ۶۳)
پس از آزاد سازی خرمشهر، نیروهای ایرانی با هدف تصرف مناطقی از عراق و یافتن دست برتر در مذاکرات احتمالی صلح، در کنار عملیات های متوسط و کوچک، چهار عملیات بزرگ را طراحی و اجرا کردند. هدف عمومی این چهار حمله رسیدن به شهر بصره مهمترین شهر جنوبی عراق و اشغال آن بود اگر چه هر یک هدف های تاکتیکی تری نیز داشتند. هیچ یک از این چهار حمله نیروهای ایرانی را به بصره نرساند.
نخستین حمله، عملیات رمضان در تیر۱۳۶۱ در شرق بصره بود که اولین عملیات بعد از آزادی خرمشهر محسوب می شد و قرار بود مقدمه‌ای باشد برای ورود به خاک عراق. این عملیات که در شمال غربی خرمشهر و در منطقه عمومی شلمچه انجام شد ناموفق بود. نیروهای ایرانی نتوانستند از استحکامات لایه لایه عراق از جمله کانال تازه ایجاد شده ماهی عبور کنند.
پس از آزاد سازی خرمشهر، نیروهای ایرانی با هدف تصرف مناطقی از عراق و یافتن دست برتر در مذاکرات احتمالی صلح، در کنار عملیات های متوسط و کوچک، چهار عملیات بزرگ را طراحی و اجرا کردند. هدف عمومی این چهار حمله رسیدن به شهر بصره مهمترین شهر جنوبی عراق و اشغال آن بود اگر چه هر یک هدف های تاکتیکی تری نیز داشتند. هیچ یک از این چهار حمله نیروهای ایرانی را به بصره نرساند
فرماندهان ارشد ایرانی بعدها از جمله دلایل این شکست را، غرور حاصل از پیروزهای پی در پی و عدم شناسایی کافی از منطقه عملیاتی رمضان اعلام کردند. (خاطرات حسن باقری از فرماندهان ارشد سپاه، قسمت نهم مستند تلویزیونی «آخرین روزهای زمستان»)
عملیات بزرگ دیگر خیبربود که در اسفند ۱۳۶۲ طراحی و اجراشد. پیش از عملیات خیبروبا شکست عملیات والفجرمقدماتی در بهمن ۱۳۶۱ و والفجر یک در تابستان ۱۳۶۲ و به دلیل بالا گرفتن اختلافات ارتش و سپاه، مقامات ارشد جمهوری اسلامی تصمیم گرفتند فرماندهی واحد جنگ را به اکبر هاشمی رفسنجانی محول کنند.
هاشمی رفسنجانی به عنوان فرمانده جدید جنگ معتقد بود استراتژی جنگ جنگ تا پیروزی، استراتژی واقع بینانه و منطبق بر واقعیات صحنه رزم و توان نیروهای ایرانی و نیز توان دولت و کشور ایران در مقابل توان دولت و ارتش عراق نیست. بنابر این هاشمی رفسنجانی به این دیدگاه رسید که بهتر است نیروهای ایرانی یک نقطه مهم را از عراق تصرف کنند تا مقامات سیاسی و دیپلماتیک بتوانند از موضع بالا جنگ را پایان دهند.
بعد ها برخی از فرماندهان ارشد سپاه اعلام کردند که با این ایده هاشمی رفسنجانی موافق نبوده اند و در حالی که فرماندهان می گفته اند جنگ جنگ تا پیروزی، هاشمی رفسنجانی می گفته است جنگ جنگ تا یک پیروزی. (متن مذاکرات فرماندهان با هاشمی رفسنجانی در ضمایم خاطرات ۱۳۶۵ وی)
با چنین نگرشی عملیات خیبر در اسفند سال ۱۳۶۲درمنطقه مردابی هور العظیم انجام شد. هدف عملیات عبور ازرودخانه دجله در شمال بصره و رسیدن به جاده بصره – العماره – بغداد و پشت قرارگاه های اصلی دشمن بود.
اما عملیات خیبر که نخستین عملیات پس از تشدید اختلافات ارتش و سپاه بر سر شیوه رزم با ارتش عراق بود، به موفقیتی راهبردی یعنی به خطر انداختن بصره منجر نشد. فرماندهان ارتش ایران معتقد به رزم کلاسیک و به کارگیری آتش توپخانه، پیشروی یگان های زرهی و سپس نیروهای پیاده بودند ولی فرماندهان سپاه معتقد بودند به دلیل برتری تناسبی ارتش عراق در تعداد توپخانه، ادوات زرهی و نیروی پیاده؛ امکان حمله کلاسیک یا تک جبهه ای موفق به ارتش عراق وجود ندارد.
هاشمی رفسنجانی به عنوان فرمانده جدید جنگ معتقد بود استراتژی جنگ جنگ تا پیروزی، استراتژی واقع بینانه و منطبق بر واقعیات صحنه رزم و توان نیروهای ایرانی و نیز توان دولت و کشور ایران در مقابل توان دولت و ارتش عراق نیست. بنابر این هاشمی رفسنجانی به این دیدگاه رسید که بهتر است نیروهای ایرانی یک نقطه مهم را از عراق تصرف کنند تا مقامات سیاسی و دیپلماتیک بتوانند از موضع بالا جنگ را پایان دهند
نتیجه آنکه عملیات خیبر با دو قرارگاه جداگانه و مستقل از سوی ارتش و سپاه انجام شد اما پس از عدم موفقیت تک جبهه ای نیروی زمینی ارتش، نیروهای سپاه نیز- که از حمایت لجستیک هوانیروز ارتش برخوردار بودند -در الحاق بین یگان های خود ناکام ماندند و اهداف عملیات به طورکامل محقق نشد. موضوعی که فرماندهان ارشد سپاه برخی از آن به عنوان شکست و برخی به عنوان عدم الفتح نام می برند. (گفتگوی سرلشکر غلامعلی رشید جانشین ستاد کل نیروهای مسلح با فصلنامه نگین، شماره ۴۳ سال ۱۳۹۱)
در واقع این عملیات اگرچه منجر به تصرف جزایر مجنون شد، ولی در هدف نهایی یعنی خروج از جزایر مجنون در منطقه طلاییه و پاسگاه زید و نیز عبور از جاده بصره-العماره و تصرف قرارگاه های اصلی یگان های عراق در منطقه نشوه ناکام ماند.
عملیات بعدی عملیات بدر بود که در اسفند ۱۳۶۳ انجام شد. این حمله توسط لشکرهای سپاه، برای تصرف باقیمانده جزایر مجنون و جبران ناکامی های عملیات خیبر انجام شد که این عملیات هم با موفقیت همراه نشد.
نبرد زمینی از تابستان ۱۳۶۱ تا زمستان ۱۳۶۴ با رشته عملیات‌ها یی ناموفق از سوی نیروهای ایرانی پی گیری شد، اگر چه عراق نیز قادر به هجوم موفق نشد.
پیروزی بزرگ ایران در عبور از اروند و تصرف فاو (بهمن ۶۴)‌
پس از انجام چهار عملیات بزرگ ناموفق یا نیمه موفق برای رسیدن به شرق و شمال بصره، ایران در سال ۱۳۶۴ و در یک عملیات غافلگیرانه تصمیم گرفت حالا که نمی‌تواند بصره را تصرف کند، فاو در جنوبی ترین نقطه عراق و در ساحل شمالی خلیج فارس را به اشغال خود درآورد.
در بهمن ۱۳۶۴ نیروهای ایران در یکی از کم‌نظیرترین عملیات‌ها در تاریخ جنگ‌های کلاسیک، از عرض اروند رود (شط العرب) عبور کردند و فاو را به تصرف خود درآوردند. به لحاظ نظامی، عملیات کم‌نظیری بود و برای نخستین بار ایران پس از گذشت ۵ سال از جنگ موفق شد یک شهر عراق را اشغال کند. اما به لحاظ جایگاه راهبردی عملیات در سرنوشت جنگ معلوم شد که این عملیات هم نتوانست تحول سرنوشت سازی باشد که ایران در پی انجام آن و خلع اراده ارتش عراق برای ادامه جنگ بود.
در بهمن ۱۳۶۴ نیروهای ایران در یکی از کم‌نظیرترین عملیات‌ها در تاریخ جنگ‌های کلاسیک، از عرض اروند رود (شط العرب) عبور کردند و فاو را به تصرف خود درآوردند. به لحاظ نظامی، عملیات کم‌نظیری بود و برای نخستین بار ایران پس از گذشت ۵ سال از جنگ موفق شد یک شهر عراق را اشغال کند
در نبرد فاو که ۷۵ روز به طول انجامید، عراق پاتک های متعددی از جمله با شرکت لشکرهای زبده گارد جمهوری عراق را برای بازپس‌گیری فاو و سایر مناطق اشغال شده انجام داد. در این پاتک ها عراق از حجم سنگین پشتیبانی هوایی در نبرد زمینی استفاده کرد اما در آن مقطع در بازپس گیری فاو ناکام ماند.
تصرف فاو تغییری مهم در اوضاع جنگ به ضرر عراق بود. مسئولان جمهوری اسلامی ایران معتقدند بعد از تصرف فاو متحدین جهانی و منطقه‌ای صدام حسین، به این نتیجه رسیدند که باید به هر صورت ممکن مانع پیروزی ایران در جنگ شوند. (مجموعه مقالات عملیات والفجر هشت، فصلنامه نگین، شماره ۴۸، سال ۱۳۹۳)
نبردهای شرق بصره در خونین ترین ماه جنگ (زمستان ۶۵)
عراق پس از ناکامی در بازپس گیری فاو، با افزایش تعداد یگان های رزمی خود و نیروهای در حال خدمت در این یگان ها، استراتژی دفاع متحرک را در پیش گرفت. این شیوه از حمله در فاصله بهار ۱۳۶۵ تا پاییز همان سال ادامه یافت.
مبنای استراتژی دفاع متحرک حمله از محورها و جبهه های مختلف به نیروهای ایرانی بود با این استدلال که ایران بعد از اشغال فاو و جزیره مجنون، قادر به آزاد سازی یگان های دفاعی خود در این مناطق نیست بنابر این اگر در جبهه های دیگر با حمله عراق روبه‌رو شود قادر به دفاع موثر نخواهد بود. این استراتژی به طور موقت جواب داد و عراق در اردیبهشت سال ۱۳۶۵ موفق شد شهر مهران در استان ایلام را اشغال کند اما نیروهای ایرانی در فاصله ای کوتاه در تیر ماه همان سال و در عملیات کربلای یک آن را پس گرفتند.
با فرارسیدن زمستان۱۳۶۵، ایران عملیات سرنوشت سازی را که در پی آن بود انجام داد. این عملیات کربلای چهار نام داشت که از سوی سپاه پاسداران و نیروهای مردمی تحت امر آن انجام شد. هدف عملیات، عبور از اروند رود در ابوالخصیب در شمال خرمشهر وجزیره مینو در آبادان و رسیدن نیروهای ایرانی به نخلستان های جنوب بصره و ملحق شدن نیروهای ایرانی مستقر در جبهه فاو به آنها و حرکت مشترک آنها به سوی بصره بود.
این عملیات که بنابر شواهد و قراین موجود لو رفته بود، به شکستی سنگین برای نیروهای ایرانی تبدیل شد و چندین هزارتن از آنها کشته شدند که البته آمار این تلفات از ۵ هزار نفر تا بیش از ۱۲ هزار نفر اعلام شده است.
با وجود شکست عملیات کربلای چهار، فرماندهان ایرانی تصمیم گرفتنددر فاصله دو هفته پس از آن و در جبهه شلمچه، یعنی چندین کیلومتر بالاتر از محل عملیات شکست خورده کربلای چهار، حمله دیگری را طراحی و اجرا کنند. استدلال فرماندهان ارشد ایرانی این بود که عراق سالیانه در انتظار یک حمله بزرگ از سوی ایران است و پس از شکست کربلای چهار انتظار حمله دیگری ندارد و در صورت حمله مجدد ایرانی‌ها غافلگیر خواهد شد
با وجود شکست عملیات کربلای چهار، فرماندهان ایرانی تصمیم گرفتنددر فاصله دو هفته پس از آن و در جبهه شلمچه، یعنی چندین کیلومتر بالاتر از محل عملیات شکست خورده کربلای چهار، حمله دیگری را طراحی و اجرا کنند. ( مجموعه مقالات عملیات کربلای پنج، فصلنامه نگین، شماره ۴۷، سال ۱۳۹۲). استدلال فرماندهان ارشد ایرانی این بود که عراق سالیانه در انتظار یک حمله بزرگ از سوی ایران است و پس از شکست کربلای چهار انتظار حمله دیگری ندارد و در صورت حمله مجدد ایرانی ها غافلگیر خواهد شد.
عملیات کربلای پنج که حمله به مستحکم ترین استحکامات دفاعی عراق در شرق بصره محسوب می شد، مستلزم عبور از آب گرفتگی های مصنوعی بزرگ و خاکریزهای چند لایه ای بود که ارتش عراق به عنوان بخشی از استحکامات دفاعی خود ایجاد کرده بود. (بررسی استحکامات و موانع دفاعی عملیات کربلای ۵، امیر چیذری، فصلنامه نگین، شماره ۴۹، سال ۹۳)
نیروهای ایرانی با شکستن خطوط دفاعی عراق در ساعات اول حمله موفق شدند با تصرف استحکاماتی که پنج ضلعی نام گرفته بود و نیز با عبور از کانال ماهی به غرب آن برسند اما پیشروی بیشتر با به میدان آمدن ۱۱۰ تیپ عراقی بویژه تمرکز یگان های زرهی عراق ممکن نشد و اهداف نهایی عملیات یعنی رسیدن به شهرک تنومه در حومه بصره ممکن نشد اگر چه ارتش عراق با این شکست خطر واقعی از دست دادن بصره را حس کرد و بخش عمده ای از توان نظامی آن در این عملیات آسیب دید.
در این عملیات شدید ترین نبرد زمینی و زرهی تاریخ هشت ساله جنگ بین ایران و عراق رخ داد و دو عملیات کربلای چهار و پنج دی ماه ۱۳۶۵ را به خونین ترین ماه جنگ برای ایران تبدیل کردند.
از زمستان ۱۳۶۵ تا زمستان ۱۳۶۶ نوعی حالت قفل شدگی بین ارتش های ایران و عراق وجود داشت و هیچ یک از طرفین موفق به کسب موفقیت عمده ای نشدند. فرماندهان سپاه پاسداران برای عبور از این مشکل به این ایده رسیدند که با گشایش جبهه جدید در منطقه کردستان علیه ارتش عراق و با هدف عمومی نزدیک شدن به شهر سلیمانیه عراق و سد های دربندی خان و دوکان، باعث انتقال نیروهای عراقی از جنوب به شمال شده و فشار و تمرکز قوای عراق در جبهه های جنوب را خواهند شکست.
با وجود پیروزی های اولیه و محدود ایران در جبهه کردستان از جمله در منطقه حلبچه و حتی رسیدن نیروهای ایرانی به دریاچه سد دربندی خان در زمستان ۱۳۶۶، این استراتژی جدید در نهایت منجر به انتقال نیروهای عراقی از جنوب به شمال نشد. بدتر آنکه هنگامی که عراق در آغاز بهار ۱۳۶۷ حملات زنجیره ای و سنگین خود درجنوب را آغاز کرد ایران به سرعت و با عجله مجبور به انتقال مجدد نیروهای خود از کردستان به جنوب شد
با وجود پیروزی های اولیه و محدود ایران در جبهه کردستان از جمله در منطقه حلبچه و حتی رسیدن نیروهای ایرانی به دریاچه سد دربندی خان در زمستان ۱۳۶۶، این استراتژی جدید در نهایت منجر به انتقال نیروهای عراقی از جنوب به شمال نشد. بدتر آنکه هنگامی که عراق در آغاز بهار ۱۳۶۷ حملات زنجیره ای و سنگین خود درجنوب را آغاز کرد ایران به سرعت و با عجله مجبور به انتقال مجدد نیروهای خود از کردستان به جنوب شد.
سقوط فاو و شکست های ایران در ۱۲۰ روز پایانی جنگ
از بیست و هشتم فروردین ۱۳۶۷تا هنگام پایان جنگ در مرداد ۱۳۶۷، طی چهار ماه عراق موفق شد ضمن بازپس گیری فاو، سلسله شکست هایی را بر نیروهای ایرانی تحمیل کند. (نگاه کنید به خاطرات سال ۱۳۶۷ اکبر هاشمی رفسنجانی)
حمله عراق در جبهه فاو در بیست و هشتم فروردین ۱۳۶۷ با هدف باز پس گیری این شهر شروع شد. عراق در این حملات با استفاده گسترده‌ از سلاح‌های شیمیایی و بمباران هوایی و حملات شدید توپخانه، در بیست و چهار ساعت فاو را پس گرفت. درهمین دوره زمانی، جنگ شهرها یا جنگ موشکی بین ایران و عراق بار دیگر اوج گرفت.
عراق حملات موشکی را به ایران که از ابتدای جنگ شروع کرده بود و در سال‌های ۶۳ تا ۶۵ افزایش داده بود، در سال ۶۷ به اوج خود رساند وشهرهای ایران بویژه تهران را بیش از پیش هدف قرارداد. جنگ موشکی و جنگ شهرها به لحاظ روانی باعث حمله عراق به پشت جبهه ایران، یعنی مردم غیر نظامی شد.
۳۸ روز پس از حمله فاو، در چهارم خرداد ۱۳۶۷ نیز عراق تک دیگری را در جبهه شلمچه آغاز کرد و تمامی مناطق تصرف شده از سوی ایران در عملیات کربلای پنج را پس گرفت.
یک ماه پس از سقوط جبهه ایران در شلمچه، عراق با حمله در منطقه هور العظیم، جزایر مجنون را نیزاز ایران پس گرفت و سپس حمله دیگری را در منطقه عمومی موسیان و دهلران در جنوب ایلام را با موفقیت اجرا کرد.
هزچند ایران در ۲۷ تیر ۱۳۶۷ قطعنامه ۵۹۸ را برای پایان دادن به جنگ پذیرفت، اما گسترده‌ترین پیشروی ارتش عراق در تاریخ هشت‌ساله جنگ در عملیاتی به نام توکلنا علی الله شروع شد و ارتش عراق در مرداد ۱۳۶۷ به جاده اهواز – خرمشهر رسید و شهر اهواز در خطر محاصره قرار گرفت
با وجود آنکه ایران در ۲۷ تیر ۱۳۶۷ قطعنامه ۵۹۸ را برای پایان دادن به جنگ پذیرفت، اما گسترده‌ترین پیشروی ارتش عراق در تاریخ هشت‌ساله جنگ در عملیاتی به نام توکلنا علی الله شروع شد و ارتش عراق در مرداد ۱۳۶۷ به جاده اهواز – خرمشهر رسید و شهر اهواز در خطر محاصره قرار گرفت.
عراق در این مرحله، با به اسارات درآوردن هزاران تن موفق شد توازن تعداد اسرا را، که پیش از آن به به شدت نفع ایران بود، تغییر دهد. با وجود این، ضدحمله‌های مجدد و موفق نیروهای ایران برای عقب راندن نیروهای عراق به مرزهای بین‌المللی آغاز شد و سرانجام در ۲۹مرداد ۱۳۶۷ ترک مخاصمه بین طرفین و پس از هشت سال جنگ برقرار شد.
این جنگ در حالی به پایان رسید که ارتش عراق، در هدف عمومی خود از حمله سال ۱۳۵۹ یعنی اشغال مناطق مشخصی از خاک ایران به‌ویژه در خوزستان ناکام مانده بود. هرچند از سوی دیگر، ایران نیز که از سال ۱۳۶۱ تا سال ۱۳۶۵ در موضع تهاجمی قرار گرفته بود، در سال پایانی جنگ یعنی ۱۳۶۷ در موضع تدافعی قرار گرفت و شکست های سنگینی را متحمل شد.
http://www.bbc.com/persian/iran/2015/09/150920_l39_iran_iraq_war35th_veisi

آبادان چگونه ۳۴۹ روز در برابر محاصره ۲۷۰ درجه ای مقاومت کرد؟

مراد ویسی

۱۳۸۹/۰۷/۰۷
پنجم مهر ماه در تاريخ سی ساله جمهوری اسلامی ايران مصادف است با سالگرد شکسته شدن محاصره آبادان در سال ۱۳۶۰.

اين رويداد از اين نظر مهم است که به محاصره ۱۲ ماهه و ۳۴۹ روزه شهر نفتی و پالايشگاهی آبادان توسط ارتش عراق پايان داد و نيروهای عراقی را به آن سوی رودخانه اروند عقب راند.

مهر ۱۳۵۹ :حمله همزمان عراق برای تصرف بنادر استراتژيک خرمشهر و آبادان و تصرف اهواز

هنگامی که ارتش عراق در ابتدای مهر ۱۳۵۹ حمله گسترده خود به خاک ايران و از جمله خوزستان را شروع کرد ، هدف در جبهه جنوب، اشغال مهمترين بندرهای فعال درصادرا ت و واردات ايران در حاشيه اروند رود يعنی خرمشهر و آبادان و نيز تصرف اهواز مرکز استان خوزستان بود .

اشغال خرمشهر ، محاصره آبادان و در تير رس قرار گرفتن اهواز

بخش اول اين هدف سه گانه با اشغال خرمشهر در پی يک نبرد سنگين خيابانی و کوچه به کوچه ۳۴ روزه در خرمشهر محقق شد و اين شهر در چهارم آبان ۱۳۵۹ به اشغال عراق در آمد .

اما هدف های دوم و سوم يعنی اشغال آبادان در شرق و جنوب خرمشهر و نيز اهواز در شمال شرقی خرمشهر ممکن نشد اگر چه هم آبادان محاصره شد و هم در جبهه اهواز نيروهای عراقی با رسيدن به منطقه «دب حردان» در حومه اهواز در عمل به جاده اهواز- خرمشهر رسيدند .(۱)

اما آبادان چگونه محاصره شد ؟

عراقی‌ها روز ۱۹ مهر سال ۵۹ يعنی ۲۰ روز پس از شروع جنگ از رودخانه کارون( که مسير آن از شمال به سوی جنوب و از اهواز به سوی آبادان و اروند رود است) عبور کردند،سپس جاده اهواز به آبادان را قطع کردند از آبادان به طرف ماهشهر حرکت کردند، دو روز بعد نيروهای عراقی از رودخانه بهمن‌شير نيز برای محاصره کامل آبادان عبور کردند. اما در منطقه کوی ذوالفقاری با مقاومت مردمی روبه‌رو شدند و با اينکه پل زده و نيزارها را هم قطع کرده بودند ولی سرانجام مجبور شدنداز بهمن‌شير عقب‌نشينی کنند(۲).لذا۲۰ روز پس از آغاز جنگ ، تمام راه‌های زمينی به آبادان قطع شد، و تنها راه ورود به آبادان از طريق هوا و دريا بود، وآبادان ۲۷۰ درجه محاصره شده بود .

مقاومت ۱۲ ماهه شهرمحاصره شده آبادان

طی مقاومت ۱۲ ماهه ای که نيروهای ايرانی در اين شهر انجام دادند ، شهر و مدافعان آن به طور مداوم زير گلوله باران سنگين توپخانه عراق بودند ، و تدارکات و پشتيبانی آنها فقط از طريق راه پر خطر دريايی و هوايی ممکن بود

اولين عمليات آفندی و تهاجمی موفق ايران از آغاز جنگ

پس از اين مقاومت ۱۲ ماهه ، در ۵ مهر ۱۳۶۰ نيروهای ايرانی شامل نيروهای کلاسيک نيروی زمينی ارتش و نيروهای مردمی و سپاه در عملياتی تحت عنوان ثامن الائمه از سه محور برای شکستن محاصره به نيروهای عراقی حمله کردند .
از محور دارخوين در شمال آبادان ،از محور فياضيه و از محور جاده آبادان ماهشهر در جنوب آبادان .
اين عمليات اولين عمليات تهاجمی موفق ايران بعد از شروع جنگ بود زيرا قبل از آن چند عمليات تهاجمی ديگر ايران در غرب دزفول بی نتيجه مانده بود .(۳)

نتيجه عمليات :

اولين عمليات تهاجمی ايران در جنگ با عراق ضمن اينکه منجر به شکسته شدن محاصره آبادان شد ، باعث عقب راندن نيروهای عراقی به آن سوی رودخانه کارون در منطقه آبادان شد .همچنين دو جاده اهواز- آبادان در شمال شهر و آبادان – ماهشهر در جنوب آبادان آزاد شد (۴) ولی جاده آبادان –خرمشهر که به فاصله کوتاهی آبادان را به خرمشهر متصل می کرد همچنان نقطه حائل بين نيروهای ايرانی و عراقی بود که اين وضعيت تا آزادی خرمشهر در خرداد ۱۳۶۱ يعنی ۹ ماه بعد ادامه يافت .

يادداشت ها :

۱-دب حردان منطقه ای است در جنوب اهواز و در ابتدای جاده اهواز –خرمشهر
۲- درباره نبرد آبادان ۶۲ جلد کتاب در ايران نوشته شده است که فهرست اين کتاب ها در خبرگزاری کتاب ايران به آدرس زير موجود است :
http://www.ibna.ir
۳- رجوع شود به سايت رسمی عمليات به آدرس
۵mehr.ir
۴-همان

http://www.radiofarda.com/content/f3_abadan_war_history/2171344.html

بزرگترين عمليات تاريخ نيروی هوايی ايران چگونه انجام شد

مراد ویسی

۱۳۸۹/۰۷/۰۲
اول مهر ۱۳۵۹ يادآور بزرگترين عمليات در تاريخ نيروی هوايی ايران است .عمليات کمان ۹۹ که درست ۱۰ ساعت پس از حمله هوايی عراق به فرودگاه‌ها و شهرهای ايران در ۳۱ شهريور ۱۳۵۹ انجام شد.

ـ چرا اين عمليات بزرگترين عمليات نيروی هوايی ايران نام‌گذاری شده است؟

در اين عمليات ۱۴۰ هواپيمای جنگی ايرانی شرکت داشتند و از جنگنده بمب‌افکن‌های اف-۵ و اف-۴ برای بمباران و از شکاری رهگيرهای اف-۱۴ برای محافظت از هواپيماها و بوئينگ ۷۴۷ و بوئينگ ۷۰۷ برای سوخت‌رسانی و سی۱۳۰هرکولس برای جمع‌آوری اطلاعات الکترونيکی برای مشخص کردن محل پايگاه‌های موشکی استفاده شد.

اکبر هاشمی رفسنجانی، جانشين آيت الله خمينی در مقام فرماندهی نيروهای مسلح گفته است در ابتدای جنگ ارتش عراق فاقد قدرت پدافند هوايی مناسب بوده است و به همين دليل نيروی هوايی ايران توانست بدون مزاحمت تاسيسات استراتژيک عراق را مورد حمله قرار دهد. لذانيروی هوايی ايران تا انتهای جنگ از انجام عمليات مشابهی امتناع ورزيد که يکی از دلايل آن تقويت سامانه ضد هوايی ارتش عراق بوده است(۱)

ـ چه اهدافی در این عملیات بمباران شدند

خلبانان ايرانی در عمليات کمان ۹۹ اهداف نظامی ارتش عراق از جمله فرودگاه‌ها و آشيانه‌های نظامی ارتش عراق در پايگاه‌های هوايی کرکوک، موصل، الرشيد، حبانيه، ناصريه، شعيبيه، کوت و المثنی را مورد هدف قرار دادند. (۲)

ـ چرا اين عمليات کمان ۹۹ نام گرفت؟

Iran H3 operation
نام عمليات «کمان ۹۹» نمادين بوده و بدين معنا است که تيرهای ايرانيان تا دور دست‌ترين نقاط عراق رها می‌شوند، تا يادآور آرش کمانگير کمانگير اسوره‌ای ايران باشند. عدد ۹۹ نيز از شمار صفحات طرح عملياتی «البرز» طرح کلی اين عمليات گرفته شده بود. برخی خلبان‌های سابق نيروی هوايی ايران معتقدند طرح عمليات کمان-۹۹ و همچنين بمباران مجموعه پايگاه‌های هوايی الوليد که معروف به حمله به اچ ۳ است، پيش از جنگ ايران و عراق و در سال ۱۳۵۵ توسط ژنرال‌های ارشد نيروی هوايی شاهنشاهی ايران از جمله افرادی چون اميرحسين ربيعی، نادر جهانبانی و کمپانی تهيه شده بود و طرح اين عمليات بزرگ که تنها چند ساعت پس از حمله نيروی هوايی عراق به اجرا درآمد، کاری نبود که در يک روز يا حتی کمتر از يک روز قابل اجرا باشد و لذا بازخوانی نقشه‌ها، اجرای هماهنگی با شکاری‌ها و تانکرهای سوخت‌رسان، رادارهای زمينی و ديدبان‌های مرزی همگی از قبل طرح‌ريزی و لحاظ شده بودند(۳).

ـ چه پايگاه‌های هوايی در عمليات کمان ۹۹ شرکت داشتند؟

پايگاه‌های هوايی تهران، همدان و بوشهر با بمب‌افکن‌های اف-۴ خود و پايگاه‌های تبريز و دزفول با يگان‌های اف-۵ خود در اين عمليات شرکت کردند و پايگاه‌های هفتم و هشتم شکاری نيز با يگان‌های اف-۱۴ (تامکت) خود کار پشتيبانی را برعهده داشتند.

ـ زمان عمليات چه هنگام بود؟

زمان عمليات ساعات اوليه بامداد اول مهر ۱۳۵۹ و هم‌زمان با طلوع آفتاب در عراق انتخاب شد تا نور خورشيد صبحگاهی که از شرق به غرب در حال تابيدن بود کار هدف‌گيری را برای پدافند هوايی عراق را مشکل کند.

ـ منطقه عملياتی چه بخشی از عراق را دربرمی‌گرفت؟

منطقه عمليات سرتاسر خاک عراق در حد فاصل مدار ۳۰ درجه شمالی يعنی جنوبی‌ترين مدار در خاک عراق تا شمالی‌ترين مدار آن که مدار ۳۷ درجه شمالی را شامل می‌شد.

ـ این عملیات چه نتایجی در برداشت؟

صرف نظر از نتايج روحی و روانی پاسخ به حمله هوايی عراق در کمترين فاصله نسبت به اين حمله، در اين عمليات پايگاه‌های هوايی الرشيد بغداد، کوت در استان العماره، موصل در استان نينوا، ناصريه در استان ذيقار، شعيبيه در استان بصره، پايگاه هوايی کرکوک در استان کرکوک، پايگاه‌های هوايی حبانيه شامل دو پايگاه تموز و حضبه در غرب بغداد، پايگاه هوايی ام‌القصر، فرودگاه بين‌المللی بغداد و فرودگاه المثنی، توسط بمب‌افکن‌های ايرانی بمباران شدند.

هر دو باند پروازی پايگاه کرکوک، پالايشگاه‌های نفت کرکوک و بصره، ، پل‌های ارتباطی تنومه و بصره و چاه‌های نفت باباگرگردر منطقه کرکوک و مخازن نفت موصل و تاسيسات گازی کرکوک، بخش ديگری از اهداف اين حمله بودند .(۴)

چنين عملياتی با چنين وسعتی و با چنين حجمی از هواپيماهای حمله کننده ، هرگز تا امروز در تاريخ نيروی هوايی ايران تکرار نشده است.(۵)

يادداشت ها:
۱-سايت مرجع هوانوردی و هوافضای پارسی به آدرس http://www.aerospacetalk.ir
۲- سايت انجمن های تخصصی نظامی به آدرس

میلیتاری

-۳
http://edition.presstv.ir/detail/۵۲۱۱۵.html
۴- بخشی از فيلم اين عمليات را می‌توانيد در سايت انجمن های تخصصی نظامی به آدرس
مشاهده کنيد

میلیتاری

۵- جزييات بيشتری از اين عمليات در چارچوب خاطرات خلبان های ايرانی شرکت کننده در اين عمليات طی سال های گذشته در سايت های مختلف اينترنتی منتشر شده است.

http://www.radiofarda.com/content/F8_islamic_republic_history/2167495.html

ضعف‌هایی که ایران در پیروزی بر متجاوزان داشت

مراد ویسی

۱۳۹۴/۰۶/۳۱

​ایرانی‌ها در جنگ هشت ساله، ارتش متجاوز عراق را از خاک خود بیرون کردند اما این پیروزی با ضعف‌هایی نیز روبرو بود. روایت ایرانی‌ها و عراقی‌ها از جنگ هشت ساله ایران و عراق (۱۳۵۹-۱۳۶۷) متفاوت است. حتی در میان ایرانی‌ها نیز دست کم دو نگاه ادبیات رسمی حکومت جمهوری اسلامی و ادبیات اپوزیسیون، روایت متفاوتی از این جنگ دارند.

ادبیات رسمی جمهوری اسلامی عمدتاً روایت پیروزی‌ها و و نادیده گرفتن چند عملیات است که به شکست انجامید. دامنه نقد در این نگاه به جنگ نیز، محدود، مقید و مشروط است. در نگاه بخش عمده‌ای از اپوزیسیون جمهوری اسلامی نیز محوری‌ترین سخن این است که سپاه پاسداران و نیروهای مردمی که جنگیدند، جنگ بلد نبودند، به ارتشی‌ها میدان لازم برای جنگ داده نشد و جنگ نیز پس از آزادی خرمشهر باید پایان می‌یافت.

مطالعه اسناد، کتاب‌ها و مقالات فارسی و غیر فارسی زبان منتشر شده درباره جنگ و نیز، خاطرات فرماندهان ایرانی، و بعضاً عراقی، بررسی نقشه‌ها و موقعیت‌های جغرافیایی و نیز ارزیابی توان ملی و نیروهای مسلح ایران و عراق پیش و هنگام جنگ ونیز مواجهه دادن ادعاهای فتح و ظفر طرفین نشان می‌دهد که هیچیک از این دو روایت، روایت کامل، واقع بینانه، منصفانه و منطبق بر واقعیات صحنه جنگ نبوده است. این نوشتار به بهانه سی و پنجمین سال آغاز جنگ ایران و عراق تلاش می‌کند از نگاه سوم، و نیز به جای یک یادداشت یا مقاله، به ذکر ۱۱ نکته کمتر گفته شده از ضعف‌های ایران در جنگ بپردازد، جنگی که ایرانیان از این نظر که سرانجام ارتش متجاوز عراق را از خاک اشغال شده خود بیرون کردند، پیروزآن بودند ولی آن‌ها نیز شکست‌هایی داشتند و اشتباهاتی. و این اشتباهات‌گاه استراتژیک و بسیارپر هزینه و خونین بودند.

۱- بررسی میدان جنگ هشت ساله ایران و عراق نشان می‌دهد هیچیک از دو نیروی متخاصم نتوانستند حتی یک مرکز استان از مراکز استان‌های طرف مقابل را تصرف کنند. خرمشهر، بستان، سوسنگرد، مهران، قصرشیرین، فاو و حلبچه که به تصرف نیروهای متخاصم درآمدند هیچیک مرکز استان نبودند.

۲- نیروهای مسلح قدرتمند ایران که عمدتا طی سال‌های اواخر دهه ۴۰ و هفت سال نخست دهه ۱۳۵۰ تجهیز و آموزش دیده و به یک ارتش قدرتمند منطقه‌ای تبدیل شده بودند در نتیجه یک دوره پر آشوب ۲۶ ماهه در سال‌های ۵۷، ۵۸ و ۵۹ بشدت تضعیف شدند و این در حالی بود که ارتش عراق در‌‌ همان مقطع در حال تقویت ساختارهای تسلیحاتی و سازمانی و پرسنلی خود بود.

این ۲۶ ماه که از آبان ۱۳۵۷ و با اعزام نیروهای ارتش و تانک‌هایشان به خیابان‌های ایران برای مقابله با تظاهرات مخالفان شاه شروع شد، شخص شاه به عنوان حامی این ارتش نیرومند در عمل به فروپاشی آن در خیابان‌ها کمک کرد و ارتشی که در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ در عمل، بدنه آن دچار فروپاشی شده بود، ۱۹ ماه بعد یعنی از ۲۲ بهمن ۵۷ تا شروع جنگ در ۳۱ شهریوز ۱۳۵۹ طی سلسله اقداماتی که مسولیت نهایی آن با حکومت تحت رهبری آیت الله روح الله خمینی بود بشدت تضعیف شد و تحلیل رفت.
نیروهای مسلح قدرتمند ایران که عمدتا طی سال‌های اواخر دهه ۴۰ و هفت سال نخست دهه ۱۳۵۰ تجهیز و آموزش دیده و به یک ارتش قدرتمند منطقه‌ای تبدیل شده بودند در نتیجه یک دوره پر آشوب ۲۶ ماهه در سال‌های ۵۷، ۵۸ و ۵۹ بشدت تضعیف شدند و این در حالی بود که ارتش عراق در‌‌ همان مقطع در حال تقویت ساختارهای تسلیحاتی و سازمانی و پرسنلی خود بود.

اعدام، بازنشسته کردن و یا مجبور به مهاجرت کردن تقریبا تمامی امرا و افسران سرهنگ به بالا، توقف مانور‌ها و تمرین‌های نظامی، عدم نگهداری صحیح از تسلیحات و تجهیزات مدرن، پایان داده شدن به همکاری‌های نظامی و دفاعی با قدرت‌هایی چون آمریکا و بریتانیا، و حتی لغو برخی قراردادهای خرید نظامی، نقل و انتقالات احساسی سربازان و درجه داران به شهرستان محل تولد یا زندگی آن‌ها، ترخیص بخش عمده‌ای از سربازان در حال خدمت در چارچوب طرح کاهش زمان خدمت وظیفه و…. در دورانی که مسولیت آن با افرادی چون شاپور بختیار، مهدی بازرگان، ابوالحسن بنی صدر، محمد علی رجایی و شورای انقلاب بود در عمل توازن قوا را به نفع ارتش عراق و به ضرر ایران بر هم زد. وضعیتی که می‌تواند دلیل اصلی حمله عراق به ایران باشد.

۳-عراق در جریان جنگ از وحدت فرماندهی در دولت، حزب بعث، وزارت دفاع، مجلس و نیروهای مسلح برخوردار بود که این وحدت فرماندهی در شخص صدام حسین به عنوان رییس جمهوری، رییس شورای فرماندهی انقلاب و فرمانده کل نیروهای مسلح تجلی یافته بود. در مقابل، ایران در وضعیتی بود که زمزمه انحلال ارتش آن شنیده می‌شد.

در فاصله بهمن ۱۳۵۷ تا شروع ریاست جمهوری ابوالحسن بنی صدر در عمل فرماندهی کل قوا وجود خارجی نداشت و آیت الله خمینی خود به عنوان رهبر انقلاب از صلاحیت فنی و وقت لازم برای این سمت برخوردار نبود.

از شروع ریاست جمهوری بنی صدر در بهمن ۱۳۵۸ تا شروع جنگ در شهریور ۵۹ و حتی تا خرداد ۱۳۶۰ که بنی صدر از سمت خود به عنوان رییس جمهور و فرمانده کل قوا برکنار شد در عمل نوعی منازعه قدرت بین دولتمردان و سیاستمداران طراز اول ایران وجود داشت در حالی که ارتش عراق در این زمان در آستانه حمله به ایران بود و سپس به ایران حمله کرده و بخش‌هایی از خاک ایران را اشغال کرده بود. در سال ۶۰ – ۶۱ و ۶۲ نیز ادامه تفرق فرماندهی و شروع و تشدید اختلافات بین محسن رضایی فرمانده سپاه و سرهنگ علی صیاد شیرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش، اوج این شکاف فرماندهی در نیروهای اصلی رزمی ایران بود.

حتی تعیین اکبر هاشمی رفسنجانی به عنوان فرمانده جنگ از اواخر سال ۱۳۶۲ نیز به رفع کامل این مشکل کمک نکرد. صیاد و رضایی هم اختیار کامل نداشتند و هم مطیع کامل هاشمی رفسنجانی نبودند و حتی در مواردی کار این اختلاف فرا‌تر از هاشمی رفسنجانی به آِیت الله خمینی می‌رسید و معمولاً نیز توصیه وی به مدارای ارتش و سپاه با یکدیگر بود، البته با کمی حمایت بیشتر از سپاه و رفع تقاضاهای تسلیحاتی‌اش از ارتش.
کودتای ناموفق نوژه در تیر ۵۹ که اپوزیسیون حکومت آن را قیام ملی افسران وطن دوست می‌نامد، با هر نگاهی که نگریسته شود در عمل به فروپاشی ارتش ایران و بویژه یگان‌های زبده آن از جمله لشکر ۹۲ زرهی اهواز که ماموریت دفاع در برابر تجاوز احتمالی عراق را در خوزستان به عهده داشت، کمک کرد.

۴- کودتای ناموفق نوژه در تیر ۵۹ که اپوزیسیون حکومت آن را قیام ملی افسران وطن دوست می‌نامد، با هر نگاهی که نگریسته شود در عمل به فروپاشی ارتش ایران و بویژه یگان‌های زبده آن از جمله لشکر ۹۲ زرهی اهواز که ماموریت دفاع در برابر تجاوز احتمالی عراق را در خوزستان به عهده داشت، کمک کرد.

پس از کودتا، فرمانده لشکر و فرمانده تیپ‌های این لشکر بازداشت و برخی افسران رسته مخابرات با درجه سرگردی به فرماندهی تیپ‌های زرهی آن برگزیده شدند. در واقع این لشکر دو ماه پیش از شروع حمله عراق از نظر فرماندهی یگان‌های مختلف آن دچار بحران شدید بود.

۵- انقلاب ۱۳۵۷ در عمل به فروپاشی ساختار اطلاعات نظامی ایران از جمله شبکه‌های جمع آوری اطلاعات از درون خاک عراق منجر شد. با وجود آنکه برخی ماموران و افسران اطلاعات نظامی تلاش کردند در آَشفتگی پس از انقلاب به ماموریت گردآوری اطلاعات از تحرکات و نقل و انتقالات و تجهیز ارتش عراق بپردازند ولی از نگاه سازمانی نیروهای مسلح ایران از دسترسی به اطلاعات استراتژیک ارتش عراق که در حال آماده کردن خود برای حمله به ایران بود عاجز ماندند و اندک اطلاعات موجود از تحرکات مرزی ارتش عراق که عمدتاً از سوی پاسگاه‌های ژاندارمری ایران گردآوری می‌شد از انتقال هدفمند به سلسله مراتب فرماندهی و اطلاعات و عملیات ستاد کل ارتش باز ماند.

نتیجه آنکه حتی اندک افرادی از مسولان ارشد سیاسی و فرماندهان نظامی ایران که حدود یک یا دو ماه پیش از حمله عراق به انجام چنین حمله‌ای مشکوک شده بودند در عمل زمانی به این حدس و گمان رسیده بودند که دیگر برای تجهیز نیروهای مسلح ایران و برقراری توازن قوا با ۱۲ لشکر آماده عراق دیر شده بود. حتی در این زمان نیز بین مسولان و فرماندهان ایرانی اتفاق نظری مبنی بر جدی بودن حمله عراق وجود نداشت.

۶- در حالی که عراق با ۱۲ لشکر مستقر در مرز و فرماندهی واحد آماده حمله به ایران بود، از هشت لشکر نیروی زمینی ایران که بنا برمقدمات پیش گفته، بسیار ضعیف شده و تحلیل رفته بودند فقط چندین گردان در نزدیکی مرز عراق مستقر بودند.

برخی گردان‌های دیگر یا در درگیری‌های داخلی کردستان درگیر بودند و یا در ستاد‌های لشکر‌ها در شهرهای محل استقرار خود زمین گیر شده بودند و حتی با شروع جنگ نیز فرماندهی واحد و فصل الخطابی برای انتقال سریع این لشکر‌ها به جبهه جنگ در مناطق مرزی با عراق وجود نداشت و لشکرهایی نیز که نصف و نیمه به مرز اعزام شدند فاقد شناخت (شناسایی) از محورهای درگیری بودند و به محض پیاده شدن از قطار وارد نبرد با ارتش متجاوز شدند.

۷- به دلیل بی‌اعتمادی حاکمیت جمهوری اسلامی به ارتش پس از انقلاب که کودتای نوژه- دو ماه پیش از شروع جنگ نیز- بر دامنه آن افزوده بود، در حالی که عراق از فرماندهی واحد برخوردار بود، ایرانیان طی جنگ فرماندهان نیروهای سه گانه هوایی- دریایی و زمینی خود را بازداشت، اعدام و برکنار کردند.
به دلیل بی‌اعتمادی حاکمیت جمهوری اسلامی به ارتش پس از انقلاب که کودتای نوژه- دو ماه پیش از شروع جنگ نیز- بر دامنه آن افزوده بود، در حالی که عراق از فرماندهی واحد برخوردار بود، ایرانیان طی جنگ فرماندهان نیروهای سه گانه هوایی- دریایی و زمینی خود را بازداشت، اعدام و برکنار کردند.

سرهنگ هوشنگ صدیق فرمانده نیروهای هوایی در جریان جنگ، به دلیل فرار رییس ستاد نیروی هوایی به خارج از کشور، تحت الحفظ در بیمارستان بازداشت و سپس برکنار شد. سرهنگ علی صیاد شیرازی که حزب اللهی‌ترین افسر ارشد و فرمانده نیروی زمینی بود پس از کشدار شدن اختلافاتش با محسن رضایی فرمانده سپاه در سال ۱۳۶۵ از کار برکنار شد و ناخدا بهرام افضلی فرمانده نیروی دریایی ایران نیز به اتهام جاسوسی برای شوروی در سال ۱۳۶۲ اعدام شد. فرماندهان سه نیروی اصلی رزمی ایران در حالی به این سرنوشت دچار شدند که نیروهای مسلح کشور در حال نبرد با دشمن خارجی بودند.

۸- استراتژی جدید محسن رضایی فرمانده کل سپاه در سال ۱۳۶۶برای گشایش جبهه دوم علیه عراق در کردستان که با هدف کاهش تمرکز و فشار ارتش عراق در جبهه جنوب طراحی شد و به اجرا درآمد، در عمل به نتیجه مورد نظر منجر نشد.

نه عراق یگان‌های اصلی خود را از جنوب به جبهه کردستان منتقل کرد و نه هنگامی که در بهار و تابستان ۶۷ ارتش عراق سلسله حملات زنجیره‌ای و موفق خود در جنوب را اجرا کرد، نیروهای ایرانی در جبهه جنوب برای مقابله با این حمله کافی بودند. نتیجه آنکه ایران از معدود مناطق تصرف شده در منطقه حلبچه وسد دربندیخان عقب نشینی کرد و تلاش کرد نیروهای مستقر در جبهه کردستان را با عجله به جنوب منتقل کند.

۹- توازن موجود در مورد اسرا که تا ماه‌های پایانی جنگ با اختلاف فاحشی به نفع ایران بود، به یکباره در پایان جنگ تغییر کرد.
ارتش عراق در حملات چهارگانه خود به فاو، شلمچه، طلاییه و هور، موسیان و دهلران موفق شد ظرف چند روز به یکباره هزاران ایرانی- در برخی تخمین‌ها تا بیست هزار سرباز، پاسدار و بسیجی – را به اسارت درآورد و از آن‌ها در بهبود موقعیت خود در تبادل اسرا استفاده کند.

ارتش عراق در حملات چهارگانه خود به فاو، شلمچه، طلاییه و هور، موسیان و دهلران موفق شد ظرف چند روز به یکباره هزاران ایرانی- در برخی تخمین‌ها تا بیست هزار سرباز، پاسدار و بسیجی – را به اسارت درآورد و از آن‌ها در بهبود موقعیت خود در تبادل اسرا استفاده کند.

۱۰- حضور مستقیم فرماندهان یگان‌های رزمی سپاه در خط مقدم وبر هم زدن قواعد کلاسیک حضور فرماندهان در قرارگاه‌های دور‌تر از خط مقدم، اگر چه در تمامی سال‌های جنگ یکی از عوامل روحیه بخش به نیروهای رزمنده ایرانی و تحریک آن‌ها به رزم موثر‌تر بود اما در ‌‌نهایت و در سال‌های میانی و پایانی جنگ به کمبود شدید فرماندهان بویژه درسطح گردان و گروهان منجر شد.

در سطوح بالا‌تر همین وضعیت که نشانه شجاعت و جانفشانی فرماندهان نیز به شمار می‌رفت در سال‌های میانی جنگ به این نتیجه منجر شد که بسیاری از فرماندهان لشکر‌ها و تیپ‌های ایران کشته شدند. ضربه‌ای که این وضعیت به نیروهای رزمی ایران در سال‌های پایانی جنگ وارد کرد به گونه‌ای بود که در سال‌های اواخر جنگ فرماندهان ارشد سپاه اعلام می‌کردند حتی در صورت وجود بسیجی و داوطلب کافی برای حضور در جبهه‌ها، در عمل فرمانده گردان و گروهان به قدر کافی برای فرماندهی و سازماندهی آن‌ها وجود ندارد.

۱۱- مهم‌ترین نقطه نبرد بین ایران و عراق در جنگ هشت ساله را باید شلمچه و دشت شرق بصره و شمال غربی خرمشهر دانست. با وجود نبردهای بزرگ طرفین در این منطقه، هیچیک از آن‌ها به یک پیروزی راهبردی و تعیین کننده در این منطقه، یعنی یک پیروزی که به خلع اراده طرف مقابل برای ادامه جنگ منجر شود، دست نیافتند.

عراق در سال ۱۳۵۹ با اشغال خرمشهر و عبور از کارون و نیز پیشروی مجدد در ماه آخر جنگ دراین منطقه و رسیدن دوباره به اطراف خرمشهر و جاده خرمشهر- اهواز نتوانست این برتری تعیین کننده رادر طول جنگ بدست آورد. ایرانی‌ها نیز علیرغم انجام موفق عملیات بیت المقدس (آزادی خرمشهر) و اجرای نسبتاً موفق کربلای پنج (در شلمچه) در چندین عملیات دیگر در این منطقه از جمله رمضان، کربلای چهار، خیبر و بدر (درهور العظیم وجزایر مجنون برای رسیدن به پشت جبهه عراق در شمال بصره) ناموفق بودند. در واقع نه ایران و نه عراق نمی‌توانند از یک پیروزی قاطع در جغرافیا و مهم‌ترین میدان های نبرد جنگ هشت ساله سخن بگویند.
http://www.radiofarda.com/content/f3-iran-victory-and-its-weakness-in-war/27263192.html

کدام آزمایش‌های پزشکی ارزش انجام دادن دارند؟

آزمایش‌های پزشکی برای تشخیص زودهنگام بیماری‌ها امروزه تنوع زیادی پیدا کرده و به تجارت بزرگی تبدیل شده‌ است. اما کدامیک از این آزمایش‌ها مفیدند و جنبه‌های منفی آن‌ها چیست؟
دکترمایکل موزلی برای پاسخ دادن به سوال، علاوه بر بررسی شواهد علمی، شخصا تعداد زیادی از این آزمایش‌ها را روی خود انجام داده است.
این بررسی را از بیماری‌های قلبی شروع می‌کنم چون مهمترین دلیل مرگ زودرس در بریتانیا است. آزمایشهای پایه و مقدماتی را می‌توان در شبکه بهداشت عمومی بریتانیا به رایگان انجام داد و در مجموع خیلی ساده هستند.
ابتدا از من خون گرفتند تا مواردی مثل کلسترول را بسنجند. بعد دکتر خانواده قد، وزن و فشار خون من را اندازه گیری کرد. او تمام این اطلاعات را به یک نرم افزار محاسبه آنلاین به نام کیوریسک داد و پس از محاسبه اطلاعات معلوم شد که احتمال حمله قلبی یا سکته من در ۱۰ سال آینده حدود ۱۰ درصد است.
چنین نتیجه‌ای عالی نیست ولی از قرار معلوم از متوسط احتمال وقوع حمله قلبی برای افرادی در سن و سال من کمی پایین‌تر است.
دکتر خانواده گفت که طبق دستورالعمل های خدمات بهداشتی بریتانیا من باید داروی استاتین مصرف کنم که معمولا برای کاهش چربی و کلسترول تجویز می‌شود.

دکتر مایکل موزلی خود تحت آزمایش‌های پزشکی قرار گرفت
من در مورد مصرف استاتین چندان مطمئن نیستم. این دارو خطر مرگ را در افرادی که به بیماری‌های قلبی مبتلا هستند کاهش می‌دهد ولی فایده آن برای افرادی که ظاهرا سالم هستند چندان قطعی نیست. علاوه بر این داروی استاتین عوارض جانبی مثل افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع دو دارد.
برای اطمینان من یک آزمایش دیگر انجام دادم: سی‌تی‌اسکن قلب. در یک کلینیک خصوصی هزینه این آزمایش بین ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ پوند است و فرد در معرض تابش اندکی اشعه ایکس قرار می گیرد.
در این آزمایش فرد باید در یک ماشین مخصوص دراز بکشد و به او ماده ای رنگی تزریق می‌کنند (همان که اصطلاحا عکس رنگی گفته می‌شود). تصاویری که این دستگاه از رگ‌های خون‌رسان به قلب (رگهای کورونر) می‌گیرد بسیار دقیق هستند و پزشکان با کمک آن می‌توانند انسداد‌ ناکامل رگهی کورونر را ببینند.
این دستگاه در اساس برای تشخیص نارسایی‌های قلبی طراحی و ساخته شد ولی امروزه از آن برای بیماریابی استفاده می‌شود. دربریتانیا معمولا این کار را باید در بخش خصوصی انجام داد.
پس از تصویربرداری، یک پزشک متخصص قلب نتایج آن را بررسی کرد. او با نشان دادن سایه‌های تیره رنگ بسیار کوچکی در یکی از رگهای اصلی خون‌رسان به قلب (LAD)، گفت: «دلیل تیره بودن این نقطه رسوب کلسترول در دیواره‌های رگ است.»
من با کمی اضطراب از او پرسیدم: «خطرناک است؟»
پزشک متخصص در پاسخ گفت: «بله. قصد ندارم بیش از حد شما را نگران کنم ولی این موارد خطرناک هستند. چون طبیعت آنها غیرقابل پیش‌بینی است و در افرادی که عموما سالم هستند و نارسایی قلبی ندارند می‌توانند سکته قلبی ایجاد کنند. صبح می‌روید سر کار و دیگر برنمی‌گردید.»
به همین خاطر در بریتانیا به آن لقب بیماری «شوهرکش» داده‌اند.

پزشک متخصص نمی‌توانست با قاطعیت احتمال وقوع حمله قلبی کشنده را تعیین کند و گفت که اگر می‌توانستیم چنین کاری بکنیم یک پیشرفت خارق‌العاده در علم پزشکی بود. او به من توصیه کرد که داروی استاتین مصرف کنم چون به گفته او «استاتین می‌تواند کلسترولی را که در جداره رگ‌های قلب رسوب کرده از بین ببرد.»
من با روحیه خوبی این آزمایش را انجام دادم ولی پس از صحبت‌های پزشک متخصص عبارت «شوهرکش» در ذهنم دور می‌زد.
مشکل بعضی از این آزمایش‌هایی که با هزینه شخصی انجام می‌شود همین است. آنها ممکن است در مقایسه با آزمایش‌های ساده شبکه بهداشت عمومی جزئیات بیشتری از احتمال سکته قلبی به شما ندهند ولی نگرانی شما را افزایش خواهند داد.
دومین بیماری که در بریتانیا بیش از موارد دیگر قربانی می‌گیرد سرطان است. اما درباره غربالگری (بیماریابی) سرطان اختلاف نظر وجود دارد و منتقدان می‌گویند که ضررشان بیشتر از فواید آنهاست.
__________________________________________________________________
آزمایشهای غربالگری آزمایش‌هایی هستند که برای تشخیص زودهنگام بیماری‌ها انجام می‌شوند. در کشورهای پیشرفته این آزمایش‌ها در برنامه بهداشت کشوری گنجانده شده و مثلا بر اساس سن یا جنس انجام می‌شوند، مثل ماموگرافی برای سرطان پستان در زنان بالای پنجاه یا پاپ اسمیر برای سرطان دهانه رحم. در ایران برنامه‌های غربالگری به نسبت کشورهای غربی در سطح محدودتری انجام می‌شود مثلا برای فشار خون یا دیابت یا تست شنوایی وبینایی و کم‌کاری تیروئید در کودکان. بتازگی نیز غربالگری برای سه نوع سرطان شروع شده است. در ایران بیشتر خود افراد با مراجعه به مطب پزشکان یا مراجعه به آزمایشگاه و رادیولوژی این آزمایش‌ها را انجام می‌دهند. این ازمایش‌ها با آزمایش‌هایی که پزشکان بعد از تشخیص بیماری انجام می‌دهند در اکثر قریب به اتفاق موارد فرق دارند.
__________________________________________________________________
آزمایش های مربوط به سرطان پستان در شبکه بهداشت عمومی برای تمام زنان بین ۵۰ تا ۷۰ سال به رایگان در دسترس است و قرار است تا سال آینده شامل زنان تا سن ۷۳ سال نیز بشود.
یکی از پژوهش‌هایی که اخیرا در بریتانیا انجام شده نشان داد که انجام این آزمایش سالانه جان ۱۴۰۰ نفر را نجات می دهد. اما یک مرکز پژوهش‌های پزشکی معتبر در کپنهاگ با این نتیجه گیری مخالف است.
مرکز پژوهش‌های پزشکی نوردیک کوچران می‌گوید در سالهای اخیر به دلیل پیشرفت در درمان سرطان پستان، به ماموگرافی (تصویربرداری برای تشخیص سرطان پستان) توجه لازم صورت نمی‌گیرد و پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که غربالگری نتوانسته موارد ابتلا به سرطان پستان پیشرفته را کاهش دهند.
دکتر لونا هیث رییس سابق انجمن ملی پزشکان خانواده بریتانیا و یکی از منتقدان قدیمی می‌گوید ترجیح می‌دهد غربالگری (بیماریابی) سرطان پستان انجام ندهد:
«من ترجیح می‌دهم وقتی توده‌ای در سینه‌ام پیدا شد دنبال بهترین روش درمانی بروم.»
اما دکتر رابین ویلسون رییس هیئت مشورتی غربالگری سرطان پستان، معتقد است که غربالگری سرطان پستان جان افراد زیادی را نجات داده ام خطراتی نیز وجود دارد:

ماموگرام
«زنان باید از فوائد و خطرات این آزمایش کاملا اطلاع داشته باشند و یک تصمیم آگاهانه بگیرند. ما پزشکان نیز باید دانش و تجربه خود را در مورد سرطان‌هایی که نیاز به درمان ندارند بالا ببریم.»
سرطان پروستات هر ساله در بریتانیا حدود ۱۰ هزار قربانی می‌گیرد اما غربالگری این بیماری حتی از سرطان پستان نیز بحث‌برانگیزتر است. دلیل آن دقیق نبودن تست تشخیص آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) است.
درست مثل غربالگری سرطان پستان، نمی‌شود به یقین گفت که کدامیک از توده‎ها تهاجمی رشد خواهند و کدامیک نه.
در بریتانیا برنامه غربالگری ملی برای سرطان پروستات اجرا نمی‌شود اما اطلاعات لازم در اختیار افراد قرار می‌گیرد. در صورت تشخیص توده در پروستات، گزینه‌های مختلفی پیش روی فرد قرار دارد؛ جراحی و پرتو درمانی (که عوارضی مثل از دست دادن کنترل ادرار و یا ناتوانی جنسی دارد) و یا منتظر ماندن و زیر نظر گرفتن توده‌ها.
پزشکان پس از تشخیص توده در پروستات به جای دخالت و جراحی معمولا ترجیح می‌دهند صبر کنند و ببینند که آیا این توده‌ها با سرعت رشد کرده و بدخیم هستند و یا در مجموع بی‌ضررند.
دکتر وینسنت گناناپراگاسام که یک برنامه پایش غده پروستات را در یکی از بیمارستانه های شهر کمبریج اداره می‌کند می‌گوید: «تحقیقاتی که چندی پیش در مورد مردان مبتلا به انواع سرطان پروستات انجام شد نشان داد که ضریب زنده ماندن این افراد ده سال پس از تشخیص بیماری بین آنهایی که جراحی کرده یا نکرده‌اند تفاوتی نداشته است. مهمترین نکته تحقیقات این بود که جراحی و روشهای رادیکال دیگر برای مردانی که با خطر ناچیز ابتلا به سرطان روبرو بودند هیچ فایده ای نداشت.»
آزمایشی که تمام متخصصانی که من با آنها صحبت کردم موافق انجام آن هستند و خود آنها نیز آن را انجام خواهند داد تست تشخیص سرطان روده است. این پیشرفته‌ترین آزمایش پزشکی نیست ولی می‌تواند جان شما را نجات دهد.
در حال حاضر آزمایش خون نهفته در مدفوع برای افراد ۶۰ تا ۷۴ سال هر دو سال انجام می‌شود و از دو سال پیش نیز در سطح محدود برای افراد بالای ۵۵ سال سیگموئیدوسکوپی (flexible sigmoidoscopy) انجام می‌شود، یعنی نگاه کردن به داخل روده با استفاده از یک لوله منعطف دوربین‌دار.
http://www.bbc.com/persian/science/2015/08/150818_me_medical_tests_worth_doing